Saga - 1993, Qupperneq 220

218
RITFREGNIR
hefði mátt vera með á mynd. Annað eins flýtur hér með af umframefni í
þessari bók.
Lokakaflinn er eftir Hörð og fjallar um bækur Skálhyltinga. Hér hefst kafl-
inn sem oft áður með ógnarlangri beinni tilvitnun í Sigurð Líndal og ágætan
kafla hans úr Sögu lslands I en harla stórir hlutar þessarar bókar eru beinar
tilvitnanir héðan og þaðan þó að vísu oftast í safnskrár Þjóðminjasafns. Byrjað
er að lýsa messuformi kaþólsks siðar og bornar saman messuvenjur kaþólskra
við Grallarann frá 1594 og síðan Messusöngsbókina frá 1801. Síðan er fjallað um
þær bækur er til þurftu að vera og áherslan á kaþólska tíma sem er vel, en
minna fjallað um siðbreytingartímann og skeiðið þar á eftir. Birtur er bóka-
annáll eftir tímabilum og loks athugasemdir um einstakar bækur. Síðan er
tekin saman bókaeign á hverjum tíma, gerð grein fyrir aldri bókanna, verð-
mæti og loks samantekt þar sem reynt er að meta bókaeignina, rýrnun henn-
ar og með hvaða hætti ýmissa erlendra rita var aflað. Svona hefði mátt gera
um þá gripi sem þekktir eru og fyrr var um getið.
I heild er niðurstaðan svipuð um þessa bók og hinar fyrri. Hún er merki-
legt heimildasafn, en notagildi hennar þó minna vegna þess hve gömul úr-
vinnslan er þegar hún birtist og eins og ég hef getið um jafnvel búið að end-
urskoða sumt, jafnvel áratug áður en þessi bók komst í hendur lesenda. Þá á
hér einnig við sama nöldrið um nafna- og atriðisorðaskrár, auk þess sem til-
vísana- og heimildakerfi er ruglingslegt. T.d. er vísað í bók skv. titli í tilvísun
en hún skráð skv. höfundi í heimildaskrá. Þá vantar bækur í heimildaskra
sem berlega eru notaðar. Þessi bók er merkileg en kannski lökust bókanna
þriggja í framsetningu og frágangi. Þó eru kaflarnir um minningarmörkin og
bækurnar afbragðsvel unnir og kannski bestir. Það staðfestir þá skoðun mína
að þar sem Hörður er einn á ferð og ræður sér alveg sjálfur þá tekst honum
best upp.
Dómsdagur og helgir menn á Hólum. Endurskoðun fyrri hugmynda
um fjalirnar frri Bjarnastaðahlíð og Flatatungu
Hér er á ferðinni fyrsta bókin úr röðinni sem fjallar um Hóla. Væntanlega
hljóta þær að verða fleiri. Hún er minnst um sig þeirra bóka sem út eru
komnar, 172 tölusettar síður lakkaðar. Bókin var útgefin önnur í röðinni þeirra
sem hér eru til umfjöllunar. Hún er skráð á Hörð einan og tekur hann hér til
skoðunar rannsóknir þriggja fræðimanna á grundvelli nýrra gagna er í ljoS
komu árið 1978 en samt var meginhluti verksins ritaður 18 árum fyrir ut'
komu þess 1989.
Verkefnið er fyrst að fjalla um fjalir úr Bjarnastaðahlíð en margir fraeði-
menn hafa komið að því verki. Þær fundust í gömlum húsum þar og skýrði
frú Selma Jónsdóttir það fyrst árið 1959 að fjalirnar væru úr helgimynd sem
sýnir dómsdag og átti rætur sínar að rekja til Miklagarðs eða Byzanti°n-
Hörður dregur fram fjölmörg vitni máli sínu til stuðnings og tekur sér fyrir
hendur að reyna að endurskapa myndverkið í heild sinni þó svo mestan Part
þess vanti. Slíku er hann vanur og má til vitnis um það hafa greinar hans um