Saga


Saga - 1993, Side 258

Saga - 1993, Side 258
256 RITFREGNIR in í henni vera, að snemma á 17. öld „er eins og tveir aðgreindir „menningar- heimar" verði til innan kirkjunnar." Sumir innan kirkjunnar hafi staðið gegn þekkingu, en aðrir ekki. "...þekkingin sem slík var ekki ætluð almúgamönn- um; hún var séreign kirkjunnar og útvaldra þjóna hennar." Við þetta hlýtur að vakna spurningin hvers vegna biskupar voru að gefa út guðsorð. Einnig virðist þetta stangast á við það að á 17. öld breiðist út frá biskupsstólunum áhugi á að skrifa upp forna texta og skriftarkunnátta verður sífellt útbreiddari meðal leikmanna. Um þetta efni er rétt að benda sterklega á yfirlitsgóða grein eftir Peter Springborg („Antiqvæ historiæ lepores - Om renæssancen i den is- landske hándskriftproduktionen i 1600-tallet." Gardnr 8 (1977)). Einnig verð- ur að minnast að Jón lærði og Björn á Skarðsá voru ekki skólagengnir og sem dæmi um ritstörf þeirra má nefna, að árið 1623 tíndi Jón saman Grænlands- annál fyrir Hólamenn, sem er með því elsta af því tæi, og Björn á Skarðsá samdi annál sinn einnig fyrir þá. Hérlendis fór löngum orð af því að margir óskólagengnir menn væru læsir og skrifandi og tæplega eru Jón lærði og Björn á Skarðsá fyrstu óskólagengnu fræðimennirnir. Seinna í þessum kafla er talað um galdrabækur, sem álitið er að til hafi verið, og virðist þar lítið sinnt heimildarýni, því að ungar þjóðsögur eru tald- ar vera góðar heimildir um tilvist þeirra. I seinasta parti er heimildarýnin ekki betri, því að Arbæknr Espólíns eru notaðar, þótt heimildir þær sem hann notaði liggi stundum á lausu. Verður hér ekki rætt nánar um einstaka kafla i 2. hluta, en um notkun heimilda. Ein af fáum útgáfum á galdraritum er Kennimark kölska (Chnracter bestise) sem Lýður Björnsson gaf út 1976. Um þá bók skrifaði ég ritdóm í þetta tíma- rit 1977 og voru þar leidd rök að því, að Páll Björnsson í Selárdal væri höf- undur rits sem sagt er vera eftir Daða Jónsson. Ekki virðist MVS hafa þekkt þennan ritdóm, því að hann eignar Daða athugasemdalaust allt sem Lýður eignaði honum. Hafi ruglið komist á gang, þá helst það. Til gamans má nefna, að maður nokkur, mjög vel að sér og hógvær, ásakaði mig harðlega fyrir það hve sá ritdómur var linur. Annars er MVS nijög heppinn að vitna ekki í rit Páls Björnssonar gegn Jóni lærða um álfafólk, sem birt er í þessari bók, því að það rit er ekki til, heldur er það hluti úr Hugrás. Undarleg er textameðferð víða. Á bls. 122 er klausa tekin úr riti um galdra eftir Sigurð Torfason, en það rit er varðveitt í handritinu AM 698, 4to, sem kom hingað til lands í handritaskilum 23. september 1976. Ólafur Davíðsson þýddi þessa klausu á þýsku og var hún prentuð í þarlendu tímariti árið 1903. Eftir þýska textanum þýðir MVS klausuna á íslensku. Af þessu geta menn séð, að það var svo sannarlega ekki til ónýtis barist af íslendingum að fa „handritin heim", þegar kennarar við Háskóla íslands notfæra sér svona vel að hafa þau nærri. Til skemmtunar og samanburðar við íslensku þýðinguna verður þessi klausa birt hér í gerð höfundar, en hún er á bls. 24r í fyrrnefndu handriti: Anno MDCLIII (ef mig rétt minnir) komst hér á loft nokkurt bréf hvort kallað var Michilsborgarbréf, hvar að stóð, (að mig minnir) að þetta bréf ætti að hanga í loptinu og líða upp aftur ef nokkur vildi a því taka (sakir heilagleikans skal eg trúa), en eftir því mætti hvor
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244
Side 245
Side 246
Side 247
Side 248
Side 249
Side 250
Side 251
Side 252
Side 253
Side 254
Side 255
Side 256
Side 257
Side 258
Side 259
Side 260
Side 261
Side 262
Side 263
Side 264
Side 265
Side 266
Side 267
Side 268
Side 269
Side 270
Side 271
Side 272
Side 273
Side 274
Side 275
Side 276
Side 277
Side 278
Side 279
Side 280
Side 281
Side 282
Side 283
Side 284
Side 285
Side 286
Side 287
Side 288
Side 289
Side 290
Side 291
Side 292
Side 293
Side 294
Side 295
Side 296
Side 297
Side 298
Side 299
Side 300
Side 301
Side 302
Side 303
Side 304
Side 305
Side 306
Side 307
Side 308

x

Saga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Saga
https://timarit.is/publication/775

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.