Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 76

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/201076
„nú veit maðUr ef ti l vill út á Hvað Starfið gengUr“
þeirra stendur til þess að virkja kennara, svo sem í sjálfsmati og við gerð símenntunar-
áætlana, til að ná betur markmiðum skólastarfsins. Þær sýna einnig fram á að starfs-
mannamál eru umtalsverður þáttur í starfi stjórnenda að þeirra eigin mati. Þar nefna
þeir ýmiss konar ráðgjöf, mat og stuðning við starfsfólk skólanna (Börkur Hansen,
Ólafur H. Jóhannsson og Steinunn Helga Lárusdóttir, 2008; Ragnar F. Ólafsson og
Júlíus K. Björnsson, 2009).
Rannsóknir á starfi kennara hafa gefið sterkar vísbendingar um að munur sé á
störfum nýrra kennara og þeirra sem reynslu hafa. Sternberg og Horvath (1995) telja
einkum þrjá þætti, þekkingu, skilvirkni og innsæi, skilja nýliða frá þeim sem hafa náð
góðum tökum á kennarastarfinu. Þeir segja að sú þekking og innsæi sem kennarar hafa
öðlast með reynslu sinni geri þeim auðveldara fyrir en nýliðum að velja viðeigandi
námsefni og kennsluaðferðir. Þessi þekking geri þá líka hæfari til að leysa vandamál
sem upp koma í starfinu með betri árangri en nýliðar. Þeir telja einnig að skilvirkni
reyndra kennara sé mun meiri en nýliða, þ.e. þeir komi meiru í verk á styttri tíma.
Þeir segja jafnframt að reyndir kennarar sem ná sérfræðitökum á starfinu sækist eftir
að reyna eitthvað nýtt í starfinu, séu fljótir að bregðast við atvikum og bindi sig ekki
endilega við hefðbundnar lausnir heldur láti jafnvel reyna á aðstæður sem ekki hafa
komið upp áður. Nýliðar séu aftur á móti síður líklegir til að bregða út af þeim áætlun-
um eða venjum sem þeir þekkja og þeir þurfi mun lengri tíma til að bregðast við
atburðum eða uppákomum. Sternberg og Horvarth (1995) segja nýliða skorta starfs-
tengt innsæi til að ráða fram úr vanda eða nýbreytni á sama hátt og reyndir kennarar.
Í krafti reynslu sinnar hafi þeir reyndu yfirsýn og eigi auðveldara með að lesa úr
vísbendingum, t.d. hegðunarmynstri nemenda, og geti byggt viðbrögð sín í skólastof-
unni á fyrri reynslu. Hér má segja að lýst sé þeirri þöglu þekkingu sem Schön (1996)
og Sánchez, Rosales, og Cañedo (1999) tala um að reyndir kennarar búi yfir.
Westermann (1991) er sama sinnis og telur að munurinn á framkvæmd og undir-
búningi kennslu felist í því að þeir sem reyndari eru hafi almennari og víðtækari sýn á
allt starf í kennslustofunni en nýliðinn. Hann nefnir sem dæmi að markmið nýliðanna
séu þrengri en þeirra sem reynsluna hafa. Þó svo að sameiginlegur skilningur sé á því
hvernig nám fer fram og þeir skipuleggi kennsluna út frá þeim sameiginlega skiln-
ingi geti sá reyndari lagað námsefnið að aðstæðum og þörfum nemenda en það eigi
nýliðar oft erfitt með að gera. Þegar athugað er á hverju ákvarðanir nýliða byggjast í
kennslustofunni eru vísbendingar um að þær séu teknar út frá takmörkuðum þáttum
kennslufræðinnar; þeir sjái síður dulda þætti sem hægt er að byggja starfið á heldur
vinni út frá sýnilegum þáttum og hafi því færri úræði til að styðja sig við en þeir sem
reynsluna hafa. Westermann telur að rannsóknir á muninum á nýliðum og reyndum
kennurum styðji kenningar um að kennarar höndli ýmis vandamál sem upp koma í
kennslunni misvel eftir því á hvaða stigi starfsþroskans þeir eru. Rúnar Sigþórsson
o.fl. (1999) benda á að líklegra sé að þeir sem ná góðum tökum á kennslu hafi fleiri
kennsluaðferðir á valdi sínu og á þann hátt geti þeir valið og metið kennsluaðferð sem
henti best hverjum nemanda honum til framdráttar.