Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Side 106

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010106
trú á eigin færni og Hvati t i l námS
sökum voru þessi hugtök og umfjöllun um þau gerð að þungamiðju hins fræðilega
grunns rannsóknarinnar. Voru niðurstöður ýmissa rannsókna á þessu sviði meðal
annars hafðar að leiðarljósi þegar spurningaramminn var saminn og leitað að megin-
þemum og við úrvinnslu gagna.
Það hefur verið eitt af meginmarkmiðum starfs þess sem unnið hefur verið á AN1 í
VMA að auka trú nemenda á eigin færni og reyna með ýmsum ráðum að vekja áhuga
þeirra á að takast á við viðfangsefni þau sem bíða þeirra er þeir koma í framhalds-
skóla. Bandura (1997) segir að þeir sem efist um hæfileika sína á ákveðnum sviðum
reyni að komast hjá krefjandi verkefnum vegna ótta við að mistakast. Þeir leggi sig
síður fram og gefist upp við minnstu hindranir. Og vegna slæmrar reynslu sinnar og
þess hvað þeir hafi litla trú á eigi færni taki þeir endurtekin mistök eða ófullnægjandi
árangur nær sér en hinir sem hafa meiri trú á sjálfum sér (Bandura, 1977).
Samkvæmt niðurstöðunum höfðu átta úr þessum tíu manna hópi litla og jafnvel enga
trú á eigin færni er þeir hófu nám við VMA. Hið sama á við um hvata til náms. Fram
kom jafnframt að níu af þátttakendunum tíu höfðu átt við námsörðugleika af ýmsu
tagi að stríða síðan í grunnskóla og í sumum tilvikum mjög alvarlega. Af viðtölunum
má ráða að þættir á borð við lesblindu, ofvirkni og athyglisbrest hömluðu þessum
einstaklingum í námi. Þar við bætist að margir þeirra glímdu við kvíða af ýmsum
ástæðum meðan á skólagöngu þeirra stóð og þrír höfðu orðið fyrir einelti.
En þó svo að þátttakendur hafi haft mjög takmarkaða trú á eigin færni við upphaf
verunnar í VMA eru fjögur dæmi af tíu um að þeir hafi lokið námi eða muni gera það.
Það bendir til þess að þrátt fyrir allt hafi þeir öðlast trú á eigin færni á námstímanum
og þá þrautseigju sem þarf til þess að ljúka námi.
Líðan í framhaldsskóla
ýmsir fræðimenn telja það geta haft neikvæð áhrif á trú nemenda á eigin færni, einkum
þeirra sem ekki hefur gengið nægilega vel, að flytjast úr vernduðu umhverfi grunn-
skólans yfir í hinn fjölmenna og oft flókna framhaldsskóla. Talið er að námslega
öflugir nemendur séu jafnframt félagslega sterkari en þeir sem verr eru staddir. Þeir
eigi til dæmis auðveldara með að mynda jákvæð vináttutengsl og velji sér félaga sem
standa sambærilega að vígi (Bandura, 1997; La Guardia og Ryan, 2002; Schunk og
Miller, 2002). Þá hefur verið bent á að ástæðan fyrir því að hvati til náms minnki í
mörgum tilvikum á þessum tímamótum geti verið sú að tilfinning unglinga fyrir því að
ráða sér sjálfir (e. autonomy) minnki vegna þess að skólaumhverfið sé orðið flóknara
og ópersónulegra. Þar að auki verði frammistaða og færni (e. competence) gjarnan
lakari vegna gjörbreyttra aðstæðna (La Guardia og Ryan, 2002).
Í niðurstöðum kemur fram að fjórum þátttakendum leið ekki vel í VMA, einkum af
þeim sökum að skólinn er stór og nemendur margir. Í þeim tilvikum koma niðurstöður
heim og saman við það sem oft hefur verið haldið fram um neikvæð áhrif flutnings á
milli skólastiga.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna engu að síður að flestum þátttakenda þótti
spennandi að koma í VMA og fannst vel hafa verið tekið á móti sér. Flestir hæla kenn-
urum sínum. Þá fannst öllum NSK-áfanginn gefandi og gagnlegur. Og síðast en ekki