Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Blaðsíða 189

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 189
viðHorf
þeirra eða einstökum afmörkuðum þáttum starfseminnar, og er ætlað að ganga úr
skugga um að innra eftirlit og mat sé skilvirkt og þjóni tilgangi sínum.
Snemma í Bolognaferlinu varð ljóst að nauðsynlegt væri að móta samnefnara um
viðmið og aðferðir við tryggingu gæða í háskólum til þess að Evrópusvæði æðri
menntunar gæti orðið lífvænlegt. Viðleitnin til að tryggja gæði menntunar með því að
þróa sambærilega mælikvarða og aðferðir hefur síðan orðið þungamiðjan í Bologna-
ferlinu. Án þess að tryggt sé að háskólarnir veiti góða menntun er öll viðleitnin nefni-
lega í sjálfu sér marklaus. Með þessari áherslu er horft inn á við – til forsendna, eðlis
og inntaks – fremur en á hið ytra form og uppbyggingu. Viðmið um gæði menntunar
og kröfur til stúdenta og starfsmanna eru forsendur fyrir þeirri hæfni – eða „learning
outcome“ – sem æðri menntun er ætlað að skila. Þetta var áréttað á ráðherrafundinum
í Berlín árið 2003 og jafnframt var hafin vinna við að undirbúa mótun gæðastaðla.
Á fundi menntamálaráðherra aðildarríkja Bolognaferlisins í Bergen í maí 2005 var
samþykkt að leggja til grundvallar texta sem saminn hafði verið á vegum ENQA með
aðkomu EUA, European Standards and Guidelines for Quality Assurance in Higher Educa-
tion (sjá t.d. ENQA, 2009). Textinn skiptist í þrjá hluta og geymir sá fyrsti almenn
viðmið og kröfur um innri gæðakerfi háskóla, annar viðmið og kröfur um ytra gæða-
eftirlit með háskólum og loks eru í þriðja hlutanum viðmið og kröfur um gæði ytri
matsstofnananna sjálfra. Árið 2008 var svo sett á laggirnar sjálfstæð stofnun (European
Quality Assurance Register for Higher Education, EQAR), sem hefur það hlutverk að
veita evrópskum gæðamatsstofnunum viðurkenningu að undangengnu faglegu mati
og að halda skrá um hinar viðurkenndu stofnanir.
Þótt hin evrópsku viðmið og kröfur um gæðatryggingu á sviði æðri menntunar í
Evrópu hafi ekki formlega stöðu laga, reglna eða samnings hafa þau í reynd haft mikil
áhrif á löggjöf aðildarríkja Bolognaferlisins og skipulag og framkvæmd gæðatrygg-
ingar í evrópska háskólakerfinu. Kemur þetta ljóslega fram í íslenskum lögum um
háskóla nr. 63/2006 og þeim reglum sem settar hafa verið til að útfæra einstök ákvæði
laganna, þar sem mun meiri áhersla er lögð á gæðatryggingu en verið hafði í fyrri
lögum. Það sem skiptir síðan máli er að farið sé að lögum, reglum og viðmiðum sem
sett eru.
Framhaldið
Ljóst er að enda þótt mjög margt hafi áunnist í Bolognaferlinu hefur markmiðinu um
að gera Evrópu að sameiginlegu svæði æðri menntunar fyrir árið 2010 ekki verið náð
að öllu leyti, enda um mjög róttækar breytingar að ræða í mörgum stærstu ríkjum
álfunnar. Það sem áunnist hefur er fyrst og fremst traust samvinna og sammæli um
hin sameiginlegu markmið, áherslur og viðmið – en ríkin eru mislangt á veg komin að
innleiða þau hvert fyrir sig. Á fundi menntamálaráðherra aðildarríkjanna í Búdapest
og Vín í mars 2010 var þetta sérstaklega áréttað og sammælst um að stefna markvisst
áfram á þeirri braut sem mörkuð hefur verið og sem eflaust mun gefa tilefni til frekari
viðfangsefna. Óhætt er að fullyrða að þær breytingar sem orðið hafa á sviði æðri
menntunar í Evrópu fyrir tilstuðlan Bolognaferlisins eru um margt byltingarkenndar.
Leiðin að markmiðinu og einstökum áhersluþáttum hefur verið lærdómsrík og gagnleg