Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1956, Blaðsíða 22

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI.
I þriðja dálki hvers mánaðar, sem hefir yfirskriftina „T. ( h.“ (tungl í hásuðri),
og í töflunni á blaðsíðu (15) er sýnt, hvað klukkan er eftir íslenzkum miðtíma, þegar
tunglið og sólin eru í hásuðri í Reykjavík. En komast má að því, hvað klukkan er
eftir (slenzkum miðtíma, þegar tunglið eða sólin er ( hásuðri annars staðar á íslandi,
með því að gera svo nefnda „lengdarleiðréttingu4* á Reykjavíkurtölunni. Verður hún
+ 4 mínútur fyrir hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur vestar en Reykjavík, og
— 4 mínútur fyrir hvert lengdarstig, sem staðurinn liggur austar en Reykjavík. T. d.
er Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiðréttingin þar
er þá — 24 mín., og 2. júlí er sól í hásuðri frá Raufarhðfn þess vegna kl. 12 08 (12 32 —
0 24 = 12 08). Flatey á Breiðafirði liggur einu lengdarstigi vestar en Reykjavík, og
lengdarleiðréttingin er þar + 4 mín. Þann 8. febrúar er því tungl í hásuðri frá Flatey
kl. 10 08 (10 04 + 0 04 = 10 08).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miðvikudag. Sólar-
uppkoma (su.) telst, þá er sólmiðjan er á uppleið 50 bogamínútum undir láréttum
sjóndeildarhring, en vegna Ijósbrotsins er þá efri rönd sólar að vcrða sýnileg, eða því
sem næst. Sólarlag (sl.) telst á sama hátt, þegar sólin á niðurleið er 50 bogamínútum
fyrir neðan láréttan sjóndeildarhring, og hverfur sólin þá sjónum. Til þess að finna
sólarganginn annars staðar á landinu, þarf að gera lengdarleiðréttingu á Reykjavíkur-
tölunni á sama hátt sem við sól eða tungl í hásuðri, en auk þess breiddarleiðréttingu.
Breiddarleiðréttingin fer eigi aðeins eftir breiddarstigi staðarins, heldur er hún
einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töflu er sýnd breiddar-
leiðrétting fyrir hvert hálft stig, norðar og sunnar en Reykjavík, þegar sólargangurinn
í Reykjavík stendur á heilli stundu. Leiðréttingin er pósitíf (-f), þegar sólargangur
lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólargangurinn styttist. Breiddarleið-
rétting töflunnar er því lögð við tíma sólarlagsins í Reykjavík, en dregin frá sólarupp-
komutímanum. Sé breiddarleiðréttingin negatíf (—), verður að taka forteiknið til
greina.
Dœmi: Sólargangur 18. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2*/* stigi
norðar en Reykjavík.
Þenna dag er sólargangur í Reykjavík 15 st. 25 mín. Breiddarleiðrétting töflunnar
fyrir 2j/2 stig norður og sólargang 16 st. er + 16 mín., en fyrir 15 st. sólargang + 12
mín.; hún telst því hér + 14 mín.
Lengdarleiðréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík................ su. 4 46 sl. 20 11
Breiddarleiðrétting ..... — 14 +14
Lengdarleiðrétting....... — 24 — 24
Á Raufarhöfn............... su. 4 08 sl. 20 01
Annað dœmi: Sólargangur 17. október í Flatey á Breiðafirði, sem er 1 stigi
vestar og lx/4 stigi norðar en Reykjavík. Sólargangur í Reykjavík er 9 st. 37 mín.
í Reykjavík................ su. 7 24 sl. 17 01
Breiddarleiðrétting ..... +4 — 4
Lengdarleiðrétting....... +4 +4
í Flatey .................. su. 7 32 sl. 17 01
(20)