Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags

Árgangur

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1956, Blaðsíða 24

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1956, Blaðsíða 24
bláar og 9tyttri bylgjur ná ekki niður til jarðar. Væri þetta ekki svo, mundi lífið á jörðinni vera óhugsandi í núverandi mynd, þar eð geislarnir eru banvænir. t>á er loftið „ógagnsætt*4 fyrir langar útrauðar og allar lengri bylgjur, nema á bilinu 0,25 sm til 20 metrar, sem svarar til stuttra útvarpsbylgna. Þannig er útsýnið til um- heimsins bagalega þröngt frá sjónarmiði vísindanna, og vér hljótum að vera án merki- legra upplýsinga, sem hinir „útskúfuðu“ bylgjuflokkar gætu veitt oss, ef til þeirra næðist. Samkvæmt því, sem áður var sagt, mættu virðast litlar líkur til þess, að ,,gluggi“ andrúmsloftsins fyrir stuttar útvarpsbylgjur kæmi að notum, og þegar Ameríku- maðurinn Jansky taldi sig hafa orðið varan við geislun utan úr himingeimnum á 15 metra öldulengd árið 1931, sinntu stjömufræðingar því ekki. Það var fyrst hin mikla þróun stuttbylgjutækninnar í síðasta stríði, sem sannfærði menn um, að niður- stöður Janskys voru réttar og opnuðu nýtt rannsóknasvið, stjarnfræði á sviði útvarps- bylgna. Eftir styrjöldina hófust umfangsmiklar rannsóknir á sviði „útvarpsstjörnu- £ræði“ eða „radio astronomi“ á erlendum málum, og hafa þær þegar leitt til marg- víslegra nýunga. Eins og sjóngler og speglar safna ljósi, þannig eru notuð loftnet til móttöku útvarpsbylgna. Þau má útbúa með ýmsum hætti, og til stjörnurannsókna em notuð mikil og sérstaklega gerð loftnet, og fer þó gerð þeirra eftir því sérverkefni, sem þeim er ætlað að leysa. Mikilvægt atriði við rannsóknirnar er að jafnaði það að ákvarða með sem me9tri nákvæmni stefnuna, sem bylgjurnar koma úr, og finna t. d. hvort þær koma frá sérstakri sýnilegri stjörnu eða frá víðáttumeira svæði, sérstökum bletti á yfirborði sólar eða frá öllu yfirborði hennar o. s. frv. Slíkar athuganir er aðeins hægt að gera með miklum og sérstökum útbúnaði. Nokkrum stöðvum til stjörnurannsókna hefur verið komið upp, og má nefna sem dæmi Jodrell Bank í Englandi, Canberra í Ástralíu og Leiden í Hollandi, sem allar hafa unnið merkilegt starf. Eins og áður var getið, sendir glóandi hlutur frá sér rafsegulbylgjur af ýmsum öldulengdum. Við þessa „hitageislun“ eru atómin sjálf hin eiginlegu senditæki. Af hitastiginu má reikna styrkleika hvers bylgjuflokks, en það leiðir til þess, eins og áður var sagt, að frá eiginlegu yfirborði sólar, með um 6000° hita, er ekki að vænta mælanlegs magns útvarpsgeislunar. En útvarpsbylg jur geta orðið til á annan hátt, eins og verður í tækninni, þ. e. með sveiflum á rafhleðslu. Slíkar bylgjur utan úr himingeimnum gætu þá stafað frá sveiflandi hlöðnum loftþykknum eða þær gætu ef til vill komið frá sérstaklega heitu efni. Má oft greina á milli þessara möguleika með hliðsjón af styrkleika og dreifingu orkunnar eftir bylgjulengd. Frá sólinni koma að jafnaði útvarpsbylgjur, sem eru hitageislun. Eiga þær upp- tök í kórónu sólar, sem hefur allt að x/a milljón stiga hita. Frá sólblettum og svo kölluðum blysum á sólinni kemur sterk útf jólublá geislun, sem klýfur sameindir í efri loftlögum jarðar og truflar með því venjulegar stutt- bylgjusendingar á jörðinni. Og frá sömu svæðum koma enn fremur afar sterkar útvarpsbylgjur. Eru þær sterkari en svo, að um hitageislun geti verið að ræða, og verður að ætla, að þær stafi frá sterkum straumum hlaðins lofts á sólinni, en í ein- stökum atriðum er orsök útsendingarinnar enn óljós. Frá Vetrarbrautinni í heild berast útvarpsbylgjur, mest frá miðju hennar, en því minna sem fjær dregur og í svipuðum mæli og stjömumar verða gisnari. Þessi geislun er þó miklu sterkari en svo, að hún geti stafað frá stjörnum sambærilegum við sólina, og er enn allt á huldu um upprunann. Þó hefur dreifð geislun með 21 sm öldulengd verið skýrð með vissu: Hún stafar frá vetnisskýjum, sem mynda gormlaga (22)
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags
https://timarit.is/publication/866

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.