Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags

Árgangur

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1956, Síða 24

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1956, Síða 24
bláar og 9tyttri bylgjur ná ekki niður til jarðar. Væri þetta ekki svo, mundi lífið á jörðinni vera óhugsandi í núverandi mynd, þar eð geislarnir eru banvænir. t>á er loftið „ógagnsætt*4 fyrir langar útrauðar og allar lengri bylgjur, nema á bilinu 0,25 sm til 20 metrar, sem svarar til stuttra útvarpsbylgna. Þannig er útsýnið til um- heimsins bagalega þröngt frá sjónarmiði vísindanna, og vér hljótum að vera án merki- legra upplýsinga, sem hinir „útskúfuðu“ bylgjuflokkar gætu veitt oss, ef til þeirra næðist. Samkvæmt því, sem áður var sagt, mættu virðast litlar líkur til þess, að ,,gluggi“ andrúmsloftsins fyrir stuttar útvarpsbylgjur kæmi að notum, og þegar Ameríku- maðurinn Jansky taldi sig hafa orðið varan við geislun utan úr himingeimnum á 15 metra öldulengd árið 1931, sinntu stjömufræðingar því ekki. Það var fyrst hin mikla þróun stuttbylgjutækninnar í síðasta stríði, sem sannfærði menn um, að niður- stöður Janskys voru réttar og opnuðu nýtt rannsóknasvið, stjarnfræði á sviði útvarps- bylgna. Eftir styrjöldina hófust umfangsmiklar rannsóknir á sviði „útvarpsstjörnu- £ræði“ eða „radio astronomi“ á erlendum málum, og hafa þær þegar leitt til marg- víslegra nýunga. Eins og sjóngler og speglar safna ljósi, þannig eru notuð loftnet til móttöku útvarpsbylgna. Þau má útbúa með ýmsum hætti, og til stjörnurannsókna em notuð mikil og sérstaklega gerð loftnet, og fer þó gerð þeirra eftir því sérverkefni, sem þeim er ætlað að leysa. Mikilvægt atriði við rannsóknirnar er að jafnaði það að ákvarða með sem me9tri nákvæmni stefnuna, sem bylgjurnar koma úr, og finna t. d. hvort þær koma frá sérstakri sýnilegri stjörnu eða frá víðáttumeira svæði, sérstökum bletti á yfirborði sólar eða frá öllu yfirborði hennar o. s. frv. Slíkar athuganir er aðeins hægt að gera með miklum og sérstökum útbúnaði. Nokkrum stöðvum til stjörnurannsókna hefur verið komið upp, og má nefna sem dæmi Jodrell Bank í Englandi, Canberra í Ástralíu og Leiden í Hollandi, sem allar hafa unnið merkilegt starf. Eins og áður var getið, sendir glóandi hlutur frá sér rafsegulbylgjur af ýmsum öldulengdum. Við þessa „hitageislun“ eru atómin sjálf hin eiginlegu senditæki. Af hitastiginu má reikna styrkleika hvers bylgjuflokks, en það leiðir til þess, eins og áður var sagt, að frá eiginlegu yfirborði sólar, með um 6000° hita, er ekki að vænta mælanlegs magns útvarpsgeislunar. En útvarpsbylg jur geta orðið til á annan hátt, eins og verður í tækninni, þ. e. með sveiflum á rafhleðslu. Slíkar bylgjur utan úr himingeimnum gætu þá stafað frá sveiflandi hlöðnum loftþykknum eða þær gætu ef til vill komið frá sérstaklega heitu efni. Má oft greina á milli þessara möguleika með hliðsjón af styrkleika og dreifingu orkunnar eftir bylgjulengd. Frá sólinni koma að jafnaði útvarpsbylgjur, sem eru hitageislun. Eiga þær upp- tök í kórónu sólar, sem hefur allt að x/a milljón stiga hita. Frá sólblettum og svo kölluðum blysum á sólinni kemur sterk útf jólublá geislun, sem klýfur sameindir í efri loftlögum jarðar og truflar með því venjulegar stutt- bylgjusendingar á jörðinni. Og frá sömu svæðum koma enn fremur afar sterkar útvarpsbylgjur. Eru þær sterkari en svo, að um hitageislun geti verið að ræða, og verður að ætla, að þær stafi frá sterkum straumum hlaðins lofts á sólinni, en í ein- stökum atriðum er orsök útsendingarinnar enn óljós. Frá Vetrarbrautinni í heild berast útvarpsbylgjur, mest frá miðju hennar, en því minna sem fjær dregur og í svipuðum mæli og stjömumar verða gisnari. Þessi geislun er þó miklu sterkari en svo, að hún geti stafað frá stjörnum sambærilegum við sólina, og er enn allt á huldu um upprunann. Þó hefur dreifð geislun með 21 sm öldulengd verið skýrð með vissu: Hún stafar frá vetnisskýjum, sem mynda gormlaga (22)
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags
https://timarit.is/publication/866

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.