Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1947, Side 54

36
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
un úr Austanjara, Seyðisfirði 1923.
Svona var þá heimilið þar sem
Hagalín ólst upp. Hann las snemma
alt sem hann náði í, en efni bókanna
fylti hug hans og leiki. Leið eigi á
löngu áður en hann fór sjálfur að
fást við að yrkja og reyna að skrifa
sögur. Fékk hann einkum gott næði
og tækifæri til þess, eftir að hann
gerðist smali, enda undi hann hjá-
setunni mjög vel. Um þessar mund-
ir höfðu bændalífssögur Björnsons,
og þá ekki síst Á guðs vegum, mikil
áhrif á hann. Heimilið var gróið í
gamalli trúarvissu, en Hagalín tók
snemma að efast um þá trú, ekki
síst fyrir áhrifin frá Björnson.
Hinsvegar var hugur hans opinn
fyrir annari trú, sem einnig átti
sterk ítök í heimilisfólkinu, þótt for-
eldrar hans, — börn raunsæisstefn-
unnar — létu hana lítt á sig fá.
Þetta var hin gamla, þjóðlega og
ekki síst vestfirska “hjátrú.” Kveðst
Hagalín hafa verið — og vera enn
— hjátrúaður af hjarta — enda
voru þá enn á lífi menn í Arnarfirði,
sem höfðu komist í kast við galdra-
menn. Þar við bættist, að á heimil-
inu var afar gáfuð kerling, er Guð-
björg hét, Bjarnadóttir. Hún hafði
alla ævi fylgt ættinni og var hjá
foreldrum Hagalíns nálega til
dauðadags; hún dó áttræð, 1912 hjá
Ólafi föðurbróður hans, sama haust-
ið og foreldrar Hagalíns fluttu frá
Lokinhömrum.
Hún kunni firnin öll af sögum, eigi
aðeins þjóðsögur, heldur einnig ætt-
arsögur, og var forn mjög í skapi
og tali. Hún unni Hagalín mjög, og
hann henni, enda hefir hann helgað
bókina Veður öll válynd minningu
hennar. Kveðst hann hafa notað
frásögn hennar mjög í “Þætti af
Neshólabræðrum,” meira þó að
anda og orðfæri en að atburðum.
Tveggja íslenskra höfunda getur
Hagalín einkum, er allmikil áhrif
hafi haft á sig um þessar mundir,
en það voru þeir Þorgils gjallandi
og Jón Trausti. “Standa sumar sög-
ur Jóns Trausta fyrir mér sem sönn-
ustu og fjölbreyttustu lýsingar á ís-
lenskri alþýðu,” segir hann, og grát-
ið kveðst hann hafa yfir sögu Þor-
gils gjallanda Upp við Fossa. Sjálf-
ur hefir hann notað svipað söguefni
í “Kreptir hnefar.” En drýgst munu
áhrif umhverfisins og Guggu gömlu
hafa verið í mótun unglingsins.
Eys hann í sögum sínum af brunn-
um arfsagnarinnar, en persónur
hans lifa í hinu forneskjulega Arn-
firska andrúmslofti, þar sem áhersl-
an hvílir, eins og í íslendingasögum,
á hreysti og hugrekki, en trúin er
mjög blandin fornri dulspeki eða
hjátrú.
Þegar Hagalín var þrettán til
fjórtán vetra varð talsverð breyting
á högum hans. Foreldrar hans höfðu
eins og áður segir, stórt heimili og
dýrt, enda var rausn mikil í búi og
höfðingsskapur, stundum gefnar
stórgjafir að fornum sið og ekkert
til sparað. Þetta var þeim mun var-
hugaverðara, sem fisk tók að þrjóta
í firðinum, eftir því sem botnvörp-
ungum fjölgaði.
Verst var þó heimilið úti vegna
véikinda, sem að steðjuðu. Hagahn
var elstur tíu systkina, en af Þe^
lifa nú aðeins tvö, auk hans. ÁU
1911 barst taugaveiki á heimili
Lögðust í henni bræðurnir þrír
faðir þeirra. Einn bróðirinn dó, en
Hagalín lá í tuttugu vikur; ba 1