Hugur - 01.06.2009, Page 28

26
Sigríður Þorgeirsdóttir
Það sem vakir fyrir Haslanger, Nussbaum og Le Doeuff er einfaldlega að benda
á vandann sem jaðarsetning getur skapað í félagslegum samskiptum í heimspeki-
deildum og varpa ljósi á hann út frá femínísku sjónarhorni á heimspekina. Það
ástand sem getur skapast gerir að verkum, skrifar Haslanger, að konur eru ýmist
þrúgaðar af ábyrgðartilfinningu eða einangraðar.23 Þær fáu konur sem eru í stöðum
við heimspekideildir ná yfirleitt ekki að vera nógu margar til að verða „krítískur
massi“ og þrýstiafl, en gjarnan er talað um að þær þurfi að ná því að verða um
þriðjungur til þess að svo geti orðið. Að dómi Haslanger komast í slíkum deildum
helst þær konur og þeir fulltrúar minnihlutahópa af sem eru aðlögunarfær í
brengluðum (e. dysfunctionat) aðstæðum, eins og hún orðar það. Það er einnig
harla óh'klegt að allir karlar þrífist við svona aðstæður. Þar sem skemahugsun og
klisjuhugsun ráða för eiga konur og minnihlutahópar hins vegar undir högg að
sækja, og það getur, samkvæmt sálfræðirannsóknum sem Haslanger vísar til, leitt
til þess að þessir hópar afreka minna en ella. Þetta ástand nefiiist á ensku stereotype
threat sem má útleggja sem svo að vissir aðilar búi við ógn vegna þess að þeir eru
dæmdir sem „konur“, „blökkumenn", „hommar“, „lesbíur" eða „útlendingar". Aðrir
einstakhngar geta lent í þessu, einkum þeir sem eru á einhvern hátt stakstæðir í
deild. Þeim líður ekki vel og búa við meiri kvíða. Haslanger lýsir því hvernig henni
hafi oft fundist hún vera vitlausari en hinir og ekki geta tjáð sig almennilega á
fúndum. Hvað þetta varðar deilir hún reynslu með mörgum konum sem eru í
minnihluta á vinnustað og búa við samskiptahætti sem skapast af því sem stund-
um hefur verið kallað „glerþakið11.24
Hvað er til ráða við sfikar aðstæður? Hvernig er hægt að bæta andrúmsloftið að
dómi þessara kvenna? I fyrsta lagi skortir upplýsingar og kannanir. Kanna þyrfti
dómnefndaráht, ritrýni og ritstjórnarstefnu.25 Gera þarf femínisma sýnilegan í
greininni með því að birta greinar um femíníska heimspeki, titla sig sem femínista,
hvetja karla til að kenna og skrifa um femínisma, hvetja þá til að kynna sér fem-
ínískar rannsóknir á þeirra sérsviðum, bregðast við ranghugmyndum um fem-
fnisma og kynna femínisma fyrir samstarfsmönnum og nemendum sem halda sig
einungis við meginstrauma heimspekinnar. Gera þarf kyn og kynþátt sýnileg, ekki
breiða yfir sh'kt og láta sem ekkert sé. Það þarf að gera skemu um kyn og kynþætti
óskaðleg. Finna þarf leiðir til að vinna gegn andfélagslegu andrúmslofti heim-
spekideilda, víkka út hugmyndir um greind í heimspeki (t.d. með því að taka aukið
tillit til þeirrar staðreyndar að greind eykst við þjálfun ólíkt því sem snillings-
23 Þetta hefur m.a. leitt til þess að SWIP, Society for Women in Philosophy, gerir lista yfir
heimspekideildir við háskóla í Bandaríkjunum og Bretlandi sem eru aðlaðandi fyrir konur
til að stunda nám við, og er þá bæði tekið tillit til hlutfalls kvenkennara og vægis femín-
ískrar heimspeki. Sjá http://www.swipuk.org/women-friendly/ um „Women-Friendly De-
partment Recognition 2009“.
24 Maria Herngren, Eva Swedenmark og Annica Wennström, Gegnumglerþakib: Valdahandbók
Jyrir konur. (Reykjavík: Kvenréttindafélag íslands, 1999).
25 Lausleg athugun á ritstjórnarstefnu heimspekitímaritsins Hugar bendir til þess að greinar
eftir kvenheimspekinga og efni um femíníska heimspeki hafi fengið aukið vægi á undan-
fbrnum árum. Bæði hefur konum fjölgað í greininni og þau sem hafa ritsfyrt Hug undanfarin
ár (Davíð Kristinsson, Björn Þorsteinsson, Geir Sigurðsson og Eyja Margrét Brynjarsdóttir)
eru hluti af kynslóð yngri heimspekinga sem er opinn fyrir fjölbreytilegri nálgunum.