Hugur - 01.06.2009, Side 37

Fósturgreiningar
35
að maður lætur sig manneskjuna varða. Maður rerhana og birtir í verkinu mennsku
hennar óháð því hver á í hlut. Sinnir henni, en dæmir hana ekki. I flóknum heimi
nútímans er enn þarfara en áður að minna á þessa sterku hefð sem fylgt hefur
þeim sem sinna sjúkum, það er að spyrja ekki: „Hver ert þú?“ eða: „Átt þú skilið
að ég geri eitthvað fyrir þig?“. I dag er sama hugsun orðuð þannig í i. grein
siðareglna Læknafélags Islands:
Lækni ber að virða mannslíf og mannhelgi. Læknir skal leitast við að
hjálpa heilbrigðum til að varðveita heilsu sína og sjúkum til að öðlast
heilbrigði að nýju.
Læknir skal rækja starf sitt af vandvirkni og samviskusemi án tillits til
eigin hagsmuna, persónulegra skoðana, sljórnmála, þjóðernis, trúarbragða,
kynþátta, kynferðis, kynhneigðar eða annarra utanaðkomandi áhrifa.15
Þar sem þetta birtist með svo skýrum hætti í siðareglum lækna sjáum við að hlut-
verk þeirra var og er að lækna og h'kna en dæma ekki.
Hin síðari hefð, sem birtist þegar við skoðum það sem Jonsen kallar fornleifa-
fræði læknisfræðinnar, eru hin grísku áhrif, sem rekja má til hugmynda þeirra sem
kenndir eru við „föður læknisfræðinnar", Hippokrates. Einkum má nefna þrjú
atriði sem orðið hafa til þess að telja hann og hugmyndir sem við hann eru kennd-
ar upphaf nútíma læknisfræði.16 Má þar fyrst nefna að ekki er gert ráð fyrir að
guðlegt eða yfirnáttúrulegt afl hafi áhrif á sjúkdóma og lækningu. Hugmyndir
hinnar hippokratísku læknisfræði fólu í sér að læknirinn væri mannlegur og sjúk-
dómurinn náttúrulegur. Hann var hluti af eðlilegu ferli orsaka og afleiðinga.
Lækningin var þá einnig eðlilegt ferh náttúrunnar. Mikilvægt var fyrir lækninn að
reiða sig á skynsemi sína og beita skynjun sinni til að lýsa sjúkdómnum. Á þann
hátt mátti skilja sjúkdóminn, greina ferli hans og leita leiða til að lækna hann.
Með þessum hugmyndum leggur Hippokrates grunninn að læknisfræði sem
raunvísindum.17 Læknirinn varð þó alltaf að h'ta á hvert einstakt tilfelli og meta
það sérstaklega, því hver einstaklingur gat brugðist við á sinn einstaka hátt.lS
Læknisfræðin í skilningi Hippokratesar var því ekki einvörðungu fræðileg, hún
krafðist innsæis og var ekki á allra færi að höndla. Hún var hst.19
15 Siðareglur Læknafe/ags Is/ands, útgefnar í júní 2006 (http://www.lis.is/Items/Default.
aspx?b=i2), sótt 20. júlí 2009.
16 Sherwin B. Nuland, Doctors: The Biography of Medicine, New York: Vintage Books, 1995,
s. 3-30.
17 Sama rit, s. 15.
18 Sjá nánar í Valdemar Steffensen, Hippoirates: Faðir lœinislistarinnar. Saga hans og Hippokrat-
isiu læknislistarinnar ásamt pýðingum á víð og dreif úr ritum hans, Akureyri: Bókaútgáfan
Norðri, 1946, s. 16-17.
19 Á Grikklandi voru helstir læknaskólarnir Kos og Knidos. Báðir voru merkir skólar. Má segja
að Kos-skólinn hafi litið á læknisfræðina sem listgrein (ars medicd), þurfti þar læknirinn að
hafa hvort tveggja, áskapaða hæfileika og góða menntun. Þar var mikilsverðast að koma
sjúklingnum til heilsu. Knidos-skólinn lagði áherslu á læknisfræðina sem vísindi (scientia
medica). Vildu þeir gera nákvæmt fræðilegt kerfi um sjúkdóma og byggja alla meðferð á
því. Þar sem læknisfræði var fyrst og fremst fræðigrein þurfti eklu meðfædda hæfileika til