Hugur - 01.06.2009, Page 45

Fósturgrein ingar
43
Mannlegur margbreytileiki er kjarni mennskra samfélaga. Samfélag þar
sem hámenntað starfsfólk heilbrigðisþjónustunnar ráðleggur foreldrum
að láta eyða fóstri á þeirri forsendu að það kunni að fæðast skert, hefur
fordóma og vanþekkingu í fyrirrúmi. Fyrir mér er slíkt jafn vafasamt og
það að eyða fóstri vegna kyns þess eða litarháttar. Fatlað fólk er ómissandi
í litrófi samfélagsins, líkt og kórinn í níundu symfóníu Beethovens eða
strengirnir í verkum Mahlers.38
Einmitt sh'kar óvæntar vendingar í h'finu eins og fæðing barns með fodun eru ekki
merki um mistök eða slys, þau eru hluti þess sem gefur h'finu merkingu, tilgangur
hfsins er einmitt fólginn í því að takast á við hið óvænta. Ef gagnrýnendur læknis-
fræðinnar hafa rétt fyrir sér þá hefur hún takmarkaða sýn á mannlega tilveru,
markmið hennar og tilgang. Ef þetta er raunverulega rétt lýsing á sýn hennar á
árangur þá virðist hún því marki brennd að einblína á árangur sem birtist í lægri
tíðni sjúkdóma og frávika en ekki í skilningi á lífinu sjálfu. Hún virðist leggja
ofuráherslu á að breyta fólki sem ekki vill láta breyta sér, sem einfaldlega vill láta
taka sér eins og það er með sínum kostum og göllum. En hefur læknisfræðin þá
ekkert sér til málsbóta? Skoðum nánar á hverju hlutverk og skilningur læknisins
byggist.
Trúmennska læknisfrœðinnar við frumhlutverk sitt
Læknisfræðin h'tur eins og áður sagði á „verndun heilbrigðis og baráttu gegn sjúk-
dómum“ sem meginverkefni sitt. í því felst sú viðleitni að bæta heilsu einstakhnga,
auka lífslengd og draga úr þjáningum. I þeim skilningi stefnir læknisfræðin að því
að skapa okkur betra líf. Fötlunarfræðin á þá hugsjón sameiginlega með læknis-
fræðinni að leitast við að gera h'f okkar betra. En í stað þess að líta á einstaklinginn
sem viðfang fræðanna og á vandann sem þann að eitthvað sé athugavert við ein-
staklinginn, hann sé í raun haldinn einhvers konar sjúkdómi, þá er manneskjan
samþykkt eins og hún er og ekki gerð tilraun til að skilgreina hana á nokkurn hátt
út frá skerðingum hennar. A hinn bóginn er litið til aðstæðna hennar og um-
hverfis39 og spurt: Hverju getum við breytt í umhverfinu til að bæta líf þessarar
manneskju? Hvernig getum við gefið henni sömu tækifæri og aðrir hafa sem ekki
búa við sömu skerðingu? Hvernig er hægt að mæta einstaklingnum þar sem hann
er staddur og vinna með honum eins og hann er? Ef einstaklingurinn er ekki
fullkominn þá er ófullkomleikinn samþykktur og í raun gengið enn lengra. Lögð
er áhersla á að við séum öll ófuUkomin á einhvern máta og að ekki sé rétt að greina
fólk í hópa; „hina eðlilegu" og „hina óeðlilegu“.
Læknisfræðin er lituð af þeirri sýn á manneskjuna að hún var veik, er veik eða
verður veik, það er hlutskipti okkar allra. í stað þess að taka þá stöðu í sátt og
38 Dóra Bjarnason, „Af sjónarhóli félagsfræði og fötlunarfræða“.
39 Sjá til dæmis umfjöllun um hið félagslega sjónarhorn og skilgreiningar á fötlun annars vegar
og skerðingu hins vegar í Rannveig Traustadóttir „Fötlunarfræði , s. 29—33. Finnig í grein
Dóru Bjarnason „Af sjónarhóli félagsfræði og fötlunarfræða“.