Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 47

Fósturgreiningar
45
sama hvort sem hún snýr að smitsjúkdómum eða tíðni Downs heilkennis í sam-
félaginu. Hvoru tveggja er mætt af fræðunum með sömu markmið í huga. Þegar
tekist er á við vanda þeirra sem eru smitaðir af berklum eða settar upp varnir gegn
yfirvofandi inflúensufaraldri eða þegar um er að ræða fötlun þar sem eru líkamleg
eða andleg frávik þá er litið svo á að það beri að leiðrétta og einnig sé markmiðið
að „lækka tíðni fötlunar í þýðinu“. Mörg dæmi hafa sýnt að framfarir í vísindum
og tækni hafi leitt til þess að unnt var að meðhöndla og uppræta sjúkdóma og
bæta þar með líf og heilsu einstaklinga og heilu þjóðfélaganna. Læknisfræðin
hefur engu að síður einnig og réttilega verið gagnrýnd fýrir að ganga stundum of
langt í viðleitni sinni til að sjá tilveruna sem sjúkdóm og gera í því ljósi allt of
margt að viðfangi læknisfræðinnar.42 Einn hluti af þeirri sýn gæti þá verið að geta
ekki tekið fólki með fötlun eins og það er og reyna þess í stað að breyta því eða að
hindra það í að fæðast.
Það sem gerir það erfitt frá sjónarhóli læknisfræðinnar að bregðast við þessari
gagnrýni er að einmitt þarna er h'ka baráttuandinn, aflið sem knýr áfram framfarir
innan læknisfræði. Trúin á mátt mannsins til að breyta, bæta og laga. Trúin sem
svo oft er undirstaða vonarinnar hjá þeim sem þjást og eru veikir. Læknar hafa í
starfi sínu skuldbundið sig til að sinna þeim sem eru veikir og þjást, að vera til taks
þegar fólk er veikt og gefa því von. Læknar hafa köllun og við hana verða þeir að
standa. Þeir hafa með læknaeið sínum gefið opinbert loforð um að standa vörð um
líf og heilsu og draga úr sjúkdómum. Loforðið mótar sýn þeirra og aðkomu að
hinum siðferðilega vanda sem mætir þeim. Hlutverkið er ekki sjálfsprottið heldur
mótað af aldalangri hefð. Gagnrýni fötlunarfræðinnar á sýn þeirra mun ekki
breyta kjarnanum í læknishlutverkinu enda á hún ekki að gera það. Traustið til
læknisins hvflir einmitt á því að hann sé trúr hlutverki sínu. Bjartsýni og sá þróttur
sem læknisfræðin heför til að takast á við gafla okkar og veikleika er því einkenni
sem í raun má ekki glatast. Þó að gagnrýni fötlunarfræðinnar sé að hluta til rétt-
mæt er mikilvægt að láta hana ekki grafa undan þessum eiginleika í starfi lækna.
En á læknisfræðin þá nokkurn samhljóm með fötlunarfræðinni? Geta læknar þá
einvörðungu fltið á födun sem ástand einstakflngsins sem beri að uppræta? Skoð-
um nánar þessa gagnrýni og hvernig hún tengist þeirri hugmyndafræði og þeirri
siðfræði sem læknisfræðin byggir á.
Læknisfrœði og lífshamingja
Við lausn á flóknum siðferðisvanda eins og upp kemur þegar taka þarf afstöðu til
fósturgreininga hljótum við að leggja mikið upp úr þeim áhriföm sem niðurstöð-
urnar hafa á h'fshamingju þeirra sem rannsóknirnar eiga að þjóna. Þó að h'fs-
hamingja okkar sé ekki verksvið fagstétta heldur fremur persónulegt verkefni hvers
og eins þá getum við engu að síður þurft á aðstoð fagfólks að halda. Fagfólk og
annað samferðafólk getur hjálpað okkur við að draga upp ýmsar myndir og deila
42 Sjá til dæmis umfjöllun um sjúkdómsvæðingu í Ólafur Páll Jónsson og Andrea Ósk Jóns-
dóttir (ritstj.), Sjúkdómsvœðing, Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2004.