Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 62

60
Ásta Kristjana Sveinsdóttir
Hvað: að sýnast hafa ákveðna líkamlega eiginleika, svo sem kynfæri af
ákveðinni tegund, kynhormón að ákveðnu magni, kynlitninga af ákveðnu
tagi'3
Hvenœr: við fæðingu annars vegar, eftir skurðaðgerð hins vegar
Viðmið: kynfæri, ky'nhormón og kynlitningar
í framhjáhlaupi tel ég vert að við velmm fyrir okkur hversu stóru hlutverki kyn-
staða gegnir í þjóðfélaginu og hvort hún eigi að gera það. Ef höfð er að leiðarljósi
sú regla að hver sá greinarmunur sem gerður er á fólki sé því aðeins réttlætanlegur
að honum sé ætlað að vernda einstaklinga eða taka tillit til sérstakra aðstæðna
fólks af ákveðnum toga, má vel ímynda sér að kynstaða gegni of stóru hlutverki.
Við ýmsar aðstæður er okkur gert að gefa upp kynstöðu okkar þegar aldeiHs óljóst
er hvaða þörf sé á því. Umræða um þetta verður hins vegar að bíða betri tíma.
Að fólkstegund séfélagsgerð
Lesendur geta vel verið ósammála mér um hvernig gera eigi grein fyrir kyni og/
eða kynferði. Ég vona hins vegar að ljóst sé hvernig nota má veitingakenninguna
um fólkstegundir til þess að gera grein fyrir einhverri ákveðinni fólkstegund sem
félagsgerðri. Þá er tekinn sá eiginleiki sem um ræðir og fyllt inn í listann hér að
ofan með það fyrir augum hvernig sá eiginleiki má vera veittur.
Nú liggur beint við að spyrja að hvaða leyti veitingakenningin nær að gegna því
hlutverki sem henni er ætlað. Getum við skýrt muninn á hluthyggju og félags-
gerðarhyggju hvað varðar ákveðna fólkstegund með tilvísun í þá hugmynd að
eiginleikinn sem um ræðir sé veittur?
Tökum sem dæmi að vera flóttamaður. Hvernig getum við gert grein fyrir því
að hvaða leyti það að vera flóttamaður er félagsgert með tilvísun í veitta eiginleika?
Þetta er dálítið flókið tilfelli þar sem sú lagastaða að vera flóttamaður er veittur
eiginleiki af viðkomandi yfirvöldum, en þegar tekist er á um hvort það að vera
flóttamaður sé félagsgert er það ekki það sem um ræðir. Heldur er það að hlut-
hyggjusinninn heldur því fram að það að vera flóttamaður sé bara það að hafa
ákveðna lagalega stöðu, en félagsgerðarhyggjusinninn heldur að það sé eitthvað
annað og meira. Veitingakenningin getur hjálpað okkur hér til að gera grein fyrir
félagsgerðinni og hvað þetta „annað og meira“ er. Það sem skiptir máli félagslega,
segir félagsgerðarsinninn, er að meint lagastaða setur einstaklingunum skorður.
Fólkið er álitið vera flóttamenn og komið er fram við það á annan hátt af þeim
sökum. Skorðurnar sem þeim eru settar eru langtum umfangsmeiri en leiðir af
lagastöðunni einni og sér. Við getum því gert greinarmun á tveimur eiginleikum,
lagastöðunni flóttamaður og öðrum veittum eiginleika: meinturflóttamaður. Laga-
13 Þetta býður upp á þann möguleika að manneskja hafi ákveðna kynstöðu enda þótt hún hafi
enga þá eiginleika sem tilheyra viðmiðunum. Eg tel ekki að það sé galli. Til dæmis getur
einstaklingur verið á pappírum af einhverju kyni og litið út fyrir að vera af því kyni allt sitt
líf, enda þótt hann hafi óvenjulega líkamshluta, kynlitninga og hormónastarfsemi. Þetta er
ekki algengt, en þó rökfræðilega mögulegt.