Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2003, Qupperneq 284

Við markaðsvæðinguna eykst fjöldi mæligilda hjá viðskiptavinum rafveitnanna verulega
frá því sem það er í dag og ljóst er að til að halda utan um hið verulega aukna magn
gagna þarf öflugt mæla- og gagnakerfi sem kosta mun stórar upphæðir. Því er mikilvægt
að staðið verði að málum á sem öruggastan og hagkvæmastan hátt og þess gætt að
búnaður sem verður valinn hæfi umfangi markaðarins.
Mælingar og uppgjör eftir markaðsvæðingu
A undanförnum árum hafa átt sér stað verulegar breytingar á raforkuiðnaðinum hjá
nágrannaþjóðum okkar í átt til markaðsvæðingar til að innleiða samkeppni í vinnslu og
sölu á raforku. Til þess að þetta sé unnt verður að skilja frá hina náttúrlegu einokunar-
þætti, þ.e. flutning og dreifingu. Ef litið er til annarra þátta í efnahags- og atvinnulífi á
Vesturlöndum fer vart á milli mála að markaðsvæðing og samkeppni hafa skilað árangri
og leitt til aukinnar hagsældar. A hitt ber að líta að íslenska raforkukerfið er lítið og ein-
angrað og því erfiðara að koma hér á fullnægjandi samkeppni en í flestum öðrum lönd-
um. Ymsir benda á það að lausn sem hentar milljónaþjóðum þurfi ekki að vera besta
lausnin fyrir okkur.
Ný raforkulög taka mið af þeirri þróun sem verið hefur í nágrannalöndum okkar að
undanförnu svo og tilskipun ESB 96/92 um sameiginlegar reglur um innri markað með
raforku, sem gefin var út í desember 1996 og sem tók gildi í flestum aðildarríkjunum í
febrúar 1999. Gert er ráð fyrir að fyrirtæki verði komið á laggirnar um rekstur flutnings-
kerfisins, mynduð verða skilyrði fyrir samkeppni í vinnslu og sölu á raforku, en rekstur
dreifikerfa verður leyfisháður eins og flutningskerfa. Lögin kveða á um opnun raforku-
markaðar í áföngum þannig að 1. janúar 2007 eiga allir að geta valið sér raforkusala. Til
að svo megi verða þarf að vera til staðar virkt kerfi fyrir uppgjör og skiptingu söluaðila.
Frelsi notenda til að velja sér seljendur og frjáls verslun með raforku er lykillinn að
markaðsvæðingu raforkuiðnaðarins, en til þess að hún verði virk verður að vera unnt að
mæla það afl og þá orku sem keypt er og seld á hverjum tíma. Mörg sölufyrirtæki eiga að
geta selt raforku um sama dreifikerfið. Með þessu verður allt umfang orku- og aflmæl-
inga umfangsmeira og uppgjör flóknara en nú er m.a. vegna þess að mæling orku til
endanlegra notenda verður jafnframt grunnur fyrir mælingu á heildarkaupum hvers
söluaðila.
A vegum Samorku var í febrúar 2002 stofnuð nefnd til að vinna að stefnumótun varðandi
mælingar og meðhöndlun gagna við uppgjör í nýju viðskiptaumhverfi. I störfum nefnd-
arinnar var haft að leiðarljósi að reyna að velja einfalt, öruggt og áreiðanlegt kerfi sem
skilar réttum gögnum innan viðunandi tímamarka þannig að hægt sé að gera upp við-
skipti raforkufyrirtækja og söluaðila. Nefndin leitaðist m.a. við að kynna sér þær leiðir
sem nágrannaþjóðir okkar hafa valið til að leysa sömu mál.
Reynsla nágrannaþjóða okkar við að innleiða mælingar, gagnaúrvinnslu og meðhöndlun
gagna til uppgjörs í markaðsumhverfi hefur ávallt verið sú að vinna og kostnaður við
verkefnið hafa verið verulega vanmetin. Hér er um mikinn stofnkostnað að ræða sem
ætla má að geti hlaupið á hundruðum milljóna króna. Árlegur kostnaður verður einnig
verulegur umfram það sem er hjá orkufyrirtækjum í dag.
Nýtt umhverfi
Einfaldast og réttlátast er að mæla raforkunotkun allra viðskiptavina á hverjum tíma og
gera upp raforkuviðskiptin á þeim grunni. Það er hins vegar dýrt í uppsetningu og rekstri
óháð orkumagni sem selt er. Þessi aðferð er óhagkvæm, sérstaklega fyrir minni notendur,
og því hafa verið þróaðar aðferðir til að gera upp raforkuviðskipti án þess að nota
eingöngu tímamælda orkunotkun.
28 Oi Arbók VFl/TFl 2003