Læknablaðið - 15.01.1995, Side 73

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
61
læknar sem annast deyjandi sjúklinga, gera vel
í því að ræða við sjúklinga sína um lífsviðhorf
og óskir þeirra þegar lífslok nálgast. Sumar
sérgreinar virðast lengra komnar en aðrar að
þessu leyti, ef marka má þessa erlendu rann-
sókn.
Geta leiðbeiningar um takmörkun á með-
ferð skapað vandamál? Já vissulega, sérstak-
lega ef þeim er beitt hugsunarlítið og án þess að
nálgast ákvörðunina með þeim hætti sem gert
er ráð fyrir. Fátt eitt í heimi hér er fullkomið en
spyrja má á móti, hvernig staðan væri án leið-
beininga(l). Ljóst er að full meðferð að endur-
lífgun útilokar ekki tímabundna innlögn á gjör-
gæsludeild, en ég man eftir því, af persónulegri
reynslu erlendis frá, að mótbárur væru hafðar í
frammi við flutning sjúklinga undir þessum
kringumstæðum. Þar þarf ábyrgur læknir að
fylgja málum sinna sjúklinga eftir og skýra mál-
in. Það getur skapað vandamál ef sjúkdómur
og horfur eru ekki vel skilgreind, þannig að
sjúklingurinn er ekki í raun deyjandi, en settur
á líknandi meðferð í stað endurhæfingar.
Mögulega gæti þetta komið fram á fyrsta sólar-
hringi eftir alvarlegt heilaáfall, til dæmis helft-
arlömun með málstoli þar sem sjúklingurinn
getur í fyrstu litið út fyrir að vera verri en
tíminn leiðir síðan í ljós. Þá mega fyrirmæli unr
líknandi meðferð ekki leiða til þess að sjúkling-
urinn sé yfirgefinn. Líknandi meðferð krefst
fullrar athygli og ákveðinnar þjálfunar. Þar eru
skilin milli vísinda og listar í læknisfræðinni.
Vandamálum má mæta og fyrirbyggja með
fræðslu, til dæmis væri æskilegt að hafa starf-
andi þverfaglega siðanefnd innan sjúkrahús-
anna, sem viðhéldi fræðslu, leiðbeiningum og
eftirliti með þessum og öðrum siðfræðilegum
málum.
Loks vil ég benda á athyglisverða grein frá
Bandaríkjunum, sem fjallar um algengan mis-
skilning varðandi lögfræðileg atriði sem snerta
fyrirmæli um takmörkun á meðferð (10). Mis-
skilningur af þessu tagi getur á stundunr leitt til
hryggilegrar niðurstöðu fyrir lækninn, sjúkra-
húsið, sjúklinginn og ættingja hans. Hafa verð-
ur í huga að íslensk lög byggja á öðrum hefðum
en þau bandarísku, en engu að síður er um
lærdómsríkar athugasemdir að ræða. Misskiln-
ingurinn sem nefndur er er eftirfarandi: 1. Allt
sem ekki er sérstaklega skráð í lögum er ólög-
legt. 2. Það jafngildir manndrápi eða sjálfsvígi
að taka öndunarvél úr sambandi. 3. Sjúklingur
þarf að vera á banabeði til þess að draga í land
með meðferð. 4. Það er leyfilegt að halda að
sér höndum með hátæknimeðferð, en ekki al-
genga gamalreynda meðferð. 5. Það er réttlæt-
anlegt að halda að sér höndum með meðferð
sem ekki hefur verið hafin, en rangt að stöðva
meðferð þá þegar hún hefur verið hafin. 6. Það
er lögfræðilega alvarlegra að stöðva sondu-
fæðu en aðra meðferð. 7. Það þarf að krefjast
dómsúrskurðar til þess að stöðva meðferð. 8.
Lífserfðaskrár eru ólöglegar.
Siðfræðilegar spurningar geta verið erfiðar,
en þær má ekki flýja. Niðurstaða gaumgæfi-
legrar íhugunar um siðfræðileg mál getur aukið
mjög á fullnægingu í starfi og leitt til bættrar
umönnunar og meðferðar sjúklingsins. Platon
mun hafa sagt að læknisfræðin væri stunduð af
kostgæfni, þegar hún hefði siðfræðilega við-
miðun. Arþúsundum síðar er þessi hugsun jafn
sönn.
HEIMILDIR:
1. Jónsson PV. Að takmarka meðferð við lífslok. Lækna-
blaðið 1989; 75: 179-81.
2. Greinargerð með leiðbeiningum um takmörkun á með-
ferð. Frá læknaráði Borgarspítalans. Læknablað-
ið/Fréttabréf lækna 1992; 10(4): 14-5.
3. Stanley JM, editor: The Appleton International Cönfer-
ence: Developing guidelines for decisions to forgo life-
prolonging medical treatment. J Med Ethics: 1992, 18,
supplement: 1-22.
4. Jonsson PV, McNamee M, Campion EW. The „Do Not
Resuscitate" Order. A Profile of It’s Changing Use. Arc
Intern Med 1988; 144: 2373-5.
5. Frampton MW, Mayewski RJ. Physicians’and Nurses’
Attitudes Toward Witholding Treatment in a Communi-
ty Hospital. J Gen Intern Med 1987; 2: 394-9.
6. Starr TJ. Pearlman RA, Uhlmann RF. Quality of Life
and Resuscitation Decisions in Elderly Patients. J Gen
Intern Med 1986; 1: 373-9.
7. Flanagan JC. Measurement of Quality of Life: Current
State of the Art. Arch Phys Med Rehabil 1982; 63: 56-9.
8. Bedell SE, Delbanco TL. Choices about cardiopulmon-
ary resuscitation in the hospital — when do physicians
talk with patients? N Engl J Med 1984; 310: 1089.
9. Wachter RM, Luce JM, Hearst N, Lo B. Decisions
about Resuscitation: Inequities among Patients with
Different Diseases but Similar Prognosis. Ann Intern
Med 1989; 111: 525-32.
10. Meisel A. Legal Myths about Terminating Life Support.
Arch Intern Med 1991; 151: 1497-1502.