Tímarit Máls og menningar - 01.05.1948, Page 26

16
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Iýðveldissinnum en konungssinnar tóku að vegast á innbyrðis.
Napóleon vék ráðherrum Orléanista úr embætti, en margir kon-
ungssinnar stofnuðu nýjan Bónapartistaflokk. Arið 1850 samein-
uðust konungssinnar á nýjan leik gegn „Fjallinu“ og samþykktu
tvenn lög, er brutu niður síðustu virkisgarða hins franska lýðveldis.
Hin nýja skólalöggjöf veitti kaþólsku kirkjunni ótakmarkaðan rétt
til kennslu og skólahalds. Með því gaf borgarastéttin afturhaldinu
lausan tauminn. Hún sneri frá trúvillu sinni til kirkjurækni, sagði
skilið við Voltaire og gekk til Canossa. Hin nýju kosningalög þings-
ins takmörkuðu kosningaréttinn svo mjög, að unr 3 milljónir manna
misstu kosningarrétt. Eftir þetta var Loðvík Napóleon léttur eftir-
leikurinn. Á 2. degi desembermánaðar 1851 rauf hann þingið og
varpaði þingmönnum í fangelsi. Febrúarbyltingunni hafði lokið
í einræði Napóleons.
6.
Þróun febrúarbyltingarinnar ber öll einkenni Frakklandssögu:
rökfestu hennar og hinar klassísku. hreinu línur. Febrúarbyltingin
naut þess, að á undan henni var gengin hin mikla franska bylting
1789, er sópaði burtu lénsskipulaginu og stéttum þess. 1 febrúar-
byltingunni laust því saman nöktuin stéttaandstæðum borgara og
verkamanna. Enginn lénsaðall var til á Frakklandi, er gæti borið
af borgarastéttinni höggin, er verkalýðurinn veitti henni. Þess vegna
varð borgarastéttin að leita öryggis undir verndarvæng hins lítilætt-
aða ævintýramanns og uppskafnings, Napóleons. En það var ógæfa
hins franska verkalýðs á 19. öld, hve fámennur liann var í hlutfalli
við smáborgarastéttirnar. I hinum fjölmenna lýð smáborgaranna
gat borgarastéttin jafnan leitað liðveizlu, er sóknin harðnaði og
með aðstoð þeirra fékk hún brotið á bak aftur verkalýðshreyfinguna
í eignarréttarins heilaga nafni. Osigurinn varð því hlutskipti verka-
lýðsins 1848, og svo fór einnig í kommúnuuppreisninni 1871. í bæði
þessi skipti keppti verkalýðurinn til yfirráða í þjóðfélaginu, og í
bæði skiptin reyndust hvorki verkalýðurinn né þjóðfélagsaðstæð-
urnar nógu þroskuð til þess að hann gæti valdið viðfangsefninu.
En stéttarósigur hins franska verkalýðs í febrúarbyltingunni varð
um leið pólitískur ósigur borgarastéttarinnar. Pólitískar hugsjónir