Tímarit Máls og menningar - 01.05.1948, Síða 34

24
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
En allar þessar stjórnardeildir voru ekki annað en nafnið eitt og
valdalausar'með öllu. Það var ekki að ófyrirsynju, að þýzkir gár-
ungar kölluðu hinn nýbakaða ríkisstjóra „Jóhann landlausa“.
Þingið tók fyrst til umræðu það, sem flestir eða allir gátu komið
sér saman um: hin almennu frelsisréttindi eða „grundvallarréttindi“
þýzku þjóðarinnar. Réttindi þessi voru flest tekin úr stjórnarskrá
Belgíu 1831: allir skyldu vera jafnir fyrir lögunum, dómarar óháð-
ir, sjálfstjórn sveitar- og bæjarfélaga, þing í hverju ríki hins þýzka
ríkjabandalags, ritfrelsi, málfrelsi, trúfrelsi, fundafrelsi o. s. frv.
Ætla mætti, að Þjóðsamkoman hefði getað afgreilt. þessi almennu
réttindi á skaplegum tíma, en það tók hina lærðu menn hvorki
meira né minna en þrjá mánuði að létta á sál sinni áður en þeir
fengi lokið fyrstu umræðu. Stundum bar þó við, að Þjóðsamkom-
an varð að fara ofan úr háloftum mannréttindanna og sinna mál-
efnum jarðarinnar, en þá kom jafnan í ljós, að fulltrúarnir voru
.óbreyttir þýzkir smáborgarar af þessum heimi, ragir í raun og
reiðubúnir til að beygja hjá, þegar sóknin var hin eina sáluhjálp.
Þegar grundvallarréttindum þýzkrar þjóðar hafði verið komið
heilum í höfn, tók við vandamálið mesta. Menn voru orðnir ásáttir
um, að löggjafarvaldi hins nýja ríkjabandalags skyldi skipt milli
ríkisráðs, er kosið yrði til 6 ára af ríkisstjórnum og fulltrúaþing-
um hinna einstöku ríkja, og ríkisþings, er kosið skyldi almennum
kosningarrétti til þriggja ára. En hvað átti lögsagnarumdæmið að
ná langt, og hver skyldi hafa framkvæmdarvaldið í hinu nýja ríki?
Það þurfti ekki annað en ympra á þessu atriði, er hið mikla póli-
tíska vandamál þýzkrar þjóðarsameiningar reis upp í aldafornum
stórveldaandstæðum Prússlands og Austurríkis.
Hvað var Þýzkaland í huguin Þjóðverja um miðja 19. öld? Flest-
ir þeirra hefðu svarað því með orðum Arndts: Soweit die deutsche
Zunge klingt —- svo vítt sem þýzk tunga er töluð. Langflestir Þjóð-
verjar marzbyltinganna gátu ekki sætt sig við þá tilhugsun, að hinir
þýzku hlutar Austurríkis yrðu skildir frá allsherjarríki Þjóðverja.
En hér var við mikinn vanda að fást. Hvorki Austurríki né Prúss-
iand voru eingöngu þýzk ríki. Prússland hafði innlimað mikinn
fjölda Pólverja, þar sem var Pósen og önnur forn pólsk héruð,
og Austurríki var sannkallað þjóðafangelsi, þar sem milljónir