Tímarit Máls og menningar - 01.05.1948, Blaðsíða 38

28
TÍMARIT MÁLS OG MENNENGAR
þorði ekki að leggja til oruslu fyrir eigiu frelsi. Hún óttaðist völd
sjálfrar sín. Hinar fornu valdástétlir voru fljótar að skilja, hvernig_
borgarastéttinni leið, og gengu á lagið. Þær kúguðu hana til sam-
komulags við sig og tryggðu sér með því félagsleg og pólitísk völd
í Evrópu allt til loka hinnar fyrri heimsstyrjaldar.
Hinir sigruðu byltingarmenn, „mennirnir frá 1848“, höfðu
furðulega tröllatrú á mætti orðsijis. Um það bera vott ræður þeirra,
bænarskrár ög samþykktir. Þeir hugðu hvert vandamál væri leyst,
ef það var rétt hugsað. Þeim gleymdist vizka Fásts: Am Anfang
ivar die Tat — í upphafi var hin drýgða dáð. Bismarck, hinn mikli
andstæðingur byltingarinnar 1848, skildi þessa veilu byltingarinnar
manna bezt. Arið 1862 sagði hann við hinar sigruðu hersveitir
þýzku byltingarmannanna: Vandamál vorra tíma verða ekki leyst
með fögrum ræðum, heldur með járni og blóði. Orð Bismarcks
voru upphaf mikillar skálmaldar í sögu Evrópu. Það tók fjórar
styrjaldir á 19. öld og tvær heimsstyrjaldir á hinni 20. til að leysa
þau vandamál, er byltingamennirnir frá 1848 urðu að gefast upp
við.
Mennirnir frá 1848 hlutu harða dóma bæði lífs.og liðnir. Sumir
þeirra gengu á hönd hinum sigrandi hersveitum skálmaldar Bis-
marcks og sættu sig við orðinn hlut. Aðrir sneru sér í beiskju frá
pólitískum viðfangsefnum samtíðarinnar, urðu bitrir í skapi, von-
litlir og trúardaufir á þann heim, er hafði leikið þá svo hraklega
og troðið fótum hugsjónir þeirra. Um stund þótti það fínt að varpa
á þá rýrð eða brosa að þeim með vorkunn. En sá sem horfir um
öxl yfir heila öld og metur lífsverk þeirra með skilningi, getur ekki
varizl því að minnast þeirra með virðingu. Okkar öld liefur svo
mjög gengið á mannsins hlut, á einföldustu lífsréttindi hans, að vér
liugsum með hlýleik til þeirra, er höfðu svo bjargfasta trú á þessi
lífsréttindi. Okkar öld er skyll að flétta hinum sigruðu mönnum
frá 1848 heiðurssveig. En okkur er ekki skylt að fyrirgefa þeim,
þótt véf skiljum orsakir ófara þeirra. Mestan greiða gerum vér
minningu þeirra ef vér lœrum af óförum þeirra.