Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Page 92

82
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Útrýming illgresis byggist á því að útiloka súrefni, fyrst með herfingu um leið og
kornið er slegið og loks með haustplægingunni. Haustplægingin fer fram með plóg
og forplóg eins og áður hefur verið lýst. Efsta 10 cm lagið kastast af forplógnum
niður á botn plógfarsins, en ný gróðurmold kemur ofan á. Súrefnisrík skilyrði eru nú
í yfirborðinu, en súrefnislaust undir þar sem illgresis- og meindýragróðrinum hefur
verið safnað saman.
Þegar haustplæging er framkvæmd ætti moldin að innihalda nálægt 60% af fullu
rakamagni. Þá er mekaníska mótstaðan gegn plægingu minnst og möguleikinn mest-
ur á að moldin fái komótta byggingu.
Það er ekki nóg að gera ráðstafanir til að koma í veg fyrir vöxt illgresis. Það þarf
líka að gera beinar árásir á það þegar það kemur upp. Ekki er hægt að hindra að
nokkurt illgresi spretti, því fræin herast með vindi, með fuglum og með föturn fólks
sem vinnur á akrinum.
Hið fyrsta sem gera á við haustplægðan akur á vorin er að hindra að mjög mikið
vatn tapist við uppgufun. Þetta er gert með því að mynda laust lag á yfirborðinu sem
verkar eins og einangrun. Til þess að mynda þetta lausa lag er bezt að fara yfir ak-
urinn með léttum slóða sem dreginn er skáhallt á plógförin.
Á ökrum sem ekki hafa verið í fullkomlega góðri rækt er þó betra að nota nagla-
herfi þ. e. herfi með aðeins einni röð af tönnum.
I þetta lausa yfirborðslag er sáð og spírunin fer þar fram. Jarðvegurinn má ekki
síga eftir að spírun er byrjuð, því það getur skaðað jurtirnar; ræturnar geta slitnað.
Illgresi sem kann að koma upp er upprætt með sérstökum áhöldum.
Akur sem hefur verið hreinsaður af illgresi og djúpplægður að haustinu getur
rúmað mikið vatn. Hann getur tekið við 85% af úrkomunni, sem fellur eftir að upp-
skeru er lokið, en 15% gufar upp frá yfirborðinu. Yfir veturinn eimast vatn frá ó-
frosnum dýpri jarðlögum og frýs í hárpípum gróðurlagsins. Loks kemur svo vatn frá
snjónum, sem þiðnar á vorin. Það vatn sem ekki rúmast í jarðveginum sígur hægt í
gegnum hann undan hallanum, sumt sameinast grunnvatninu og sígur út í árnar yfir
sumarið.
Sáðskipti á enginu, fóðursáðskipti
Grasjurtir safna stöðugt vaxandi magni af lífrænu efni í jarðveginn t. d. ekki að-
eins 5 sinnum meiru 5ta árið en fyrsta, heldur ef til vill 10 sinnum meiru.
Loftfælnar bakteríur sjá um þá klofnun lífræns efnis sem verður í jarðveginum,
nema í bláyfirborðinu.
Ef sáð er f jölærum grösum verður heyuppskeran mest annað, þriðja og f jórða ár-
ið, en fer ört minnkandi úr því. Hið lítið sundurgreinda lífræna efni jarðvegsins
safnar í sig miklu vatni og jarðvegurinn verður að lokum vatnssósa. Afraksturinn
fer nú eingöngu eftir úrkomunni, verður lítill ef úrkoma er mikil, öfugt við það sem
á sér stað um strúktúrlaust akurland.
Gamla húsráðið til þess að bæta rækt mýrarinnar var að brenna sinuna úr yfir-
borðinu. En þetta er slæmt ráð vegna þess að allt köfnunarefni tapast út í loftið sem
ammoníak.