Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Side 118

108
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
æðra bekk, búa í salarkynnum þeim, er
Býsn nefnist. En svo eru fínu mennimir
á fyrsta plássi, en þar eiga vist fjórir
íslendingar, og að sjálfsögðu er Ófeigi
hvað mest uppsigað við þá. Er þá fyrstan
að telja útflutningsstjórann Gretti Ás-
mundarson, auknefndan Jesnó. Hann
heíur hvorki þreytt Drangeyjarsund né
glímt við forynjur, og fyrir honum ber
grallarinn litla virðingu og leikur hann
háðulega í orðum. Þá hlífist hann og lítt
við guðfræðinginn Ólaf Ólafsson, sem
með litlum árangri reynir að beina hin-
um villuráfandi sauðum á rétta braut —
„eða hélt þetta fólk kannski að það gæti
stolist frá guði og djöflinum með því að
fara til Ameríku." En eftirminnilegast
stingur Ófeigur upp í þann, sem er hon-
um þó mest að skapi, Ketil Bogason,
heimspeking frá Hafnarháskóla. Ketill
þessi er einkar geðug persóna, hefur
drukkið í sig framfara- og frelsishug-
myndir nýja tímans og gerist svo lítillát-
ur að láta Ijós sitt skína meðal pöpuls-
in- í Býsninni. Að ræðu hans lokinni
tekur grallarinn til máls:
„Vel hefur Landshöfðinginn mælt og
hef eg ekki í annan tíma hlustað á öllu
stórmannlegra tal.... En hefur þú, Ketill
Bogason, nokkurn tíma skorið kind?“
Þetta skeyti geigar ekki, það hittir
beint í mark. Og eins og það er samboð-
ið hinum hvatvísa orðhák Ófeigi Snorra-
syni segir það manni einnig nokkuð um
höfundinn, hugkvæmnr hans og mark-
hæfni.
Af fjómenningunum á fyrsta plássi
er Ófeigur veikastur á svellinu gagnvart
knpplingnum doktor Skagalín. Veldur
þar nokkru um líkamsvanki mannsins
og afskræmilegt útlit, en hitt þó meiru,
að þessi óhugnanlegi kroppinbakur
höfðar ósleitilega til metnaðardrauma
hans og sérgæðishneigðar. Það er ekki
laust við að kotkarlinn Ófeigur með sína
eilífðarmaskínu gangi með ofurmennis-
spíru í maganum, og þegar hann er titl-
aður hugvitsmaður og séni, er eins og
öll vopn séu slegin honum úr höndum.
Allt er þetta mannlegt og sálfræðilega
hárrétt skilið.
Það er ekki hægt í stuttri umsögn að
gefa neina viðhlítandi hugmynd um
þessa bók. Hér er meira að segja alveg
gengið fram hjá veigamiklum þáttum
hennar. Unga kynslóðin á þarna sína eig-
in sögu, sem mörgum mun þykja sérlega
hugðnæm. Að mínum dómi er þetta ann-
að bindi verksins mun betur skrifað en
það fyrsta. Við lestur ýmissa kafla þess
fæ ég ekki varizt þeirri hugsun, að næsta
fáii muni þeir prósarithöfundar hér á
landi, sem fari fram úr Jóhannesi úr
Kötlum að hugkvæmni og tilþrifum í
stf. Mér kemur í hug smámynd frá byrj-
un ferðalagsins mikla: Gudda vinnu-
kona situr við öldustokk skipsins og
horfir inn til átthaganna, er smám sam-
an sveipast bláleitum kvöldskuggum. En
hugur hennar dvelur ekki svo mjög við
það, því hún ber áhyggjur þungar út af
dálítilli slysni, sem henni varð á. Þegar
hún var að feta sig upp skipsstigann,
greip hana svimi, svo hún í fátinu sleit
skóinn af fæti þess, er næstur var, og
missti hann í sjóinn. Þetta var íslenzkur
sauðskinnsskór bryddur, sjálfsagt spari-
skór mannsins, sem ætlaði á honum til
Ameríku — og hvernig kemst nú aum-
ingja maðurinn þangað skólaus? Þarna
er einkennilega fléttað saman skopi og
barnslegri hugarhlýju.
Eða lítum á sjöunda kapítula bókar-
innar. Nærri lætur, að hann sé um synd-
ina, eins og sjöundi kaflinn í Helgakveri.
Ófeigur grallari situr í almyrkum fanga-