Tímarit Máls og menningar - 01.03.1952, Síða 120

110
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ingslund Sæmundanna og íslenzk rétt-
lætiskennd hefur blossað upp í honum
um stundarsakir. I fangaklefanum hittir
hann fyrir góðkunningja sinn doktor
Skagalín, þann erkiþrjót, sem hefur nú
að eigin sögn drepið mann og bíður
hengingar. Og nú gerist undur, sem er
sízt ómerkara en þegar eilífðarvélin fór
í gang hjá Ófeigi: Skagalín, sem allra
manna mest hefur alið á stórmennsku-
draumum hans, snýr nú allt í einu við
hiaðinu, neyðir hann til að ganga í sjálf-
an sig og kemur honum til að skammast
sí-i — kannski í fyrsta skifti á æfinni.
... „Þú átt konu sem passar upp á þig
eins og sjáaldur auga síns — þú ert með
öðrum orðum elskaður. Og samt léztu
mig, sem veit ekki hvað er að vera elsk-
aður, telja þér trú um að þessi mann-
eskja væri einskis virði. Þú fórst meira
að segja að rembast við að fyrirlíta hana.
Finnst þér þetta ekki andstyggilegt? En
svona ertu: hvað mikið sem þú ert elsk-
aður hugsarðu aldrei um neitt nema
sjálfan þig. Ef nokkur á skilið að verða
hengdur þá ert það þú ... Það er ekki
nóg að hafa sál og vera séní og smíða ei-
lífðarmaskínu ef maður er hundspott
eftir sem áður og ætlar bara að verða
ríkur og frægur á öllu saman.“ Þetta
verður grallaranum eftirminnileg
ker.nslustund, og samtímis tekur ófreskj-
an Skagalín á sig mannlega mynd í aug-
um lesandans og kallar jafnvel á samúð
hans. Öll eru þessi viðskipti þeirra
kumpána hin athyglisverðustu.
Senn dregur að leikslokum fyrir Ó-
feigi Snorrasyni. Þó á hann eftir að
ganga undir eitt þrældómsokið enn:
böðulsstarfið í sláturhúsunum miklu,
þar sem andrúmsloftið er þrungið hrylli-
legum blóðþef og dauðavein fórnardýr-
anna nísta hann í gegn. Þar er það, sem
örlögin greiða honum úrslitahöggið, og
hann er fluttur meðvitundarlaus heim í
kjallaraholu fjölskyldunnar. Upp frá því
er hann eins og hver annar hjálparlaus
barnsungi, lamaður og ruglaður, alger-
lega á valdi konu sinnar. Því hlutskipti
má hann vel una úr því sem komið er.
Hann er hvort eð er eina barnið, sem
Sigurfljóð húsfreyja hefur eignazt.
Skyldi annars nokkurri íslenzkri konu
hafa verið sunginn máttugri og látlaus-
ari dýrðaróður en henni í þessu verki?
Þrek hennar, æðruleysi og tröllatryggð
eiga sér líklega ekki mörg dæmi, hvort
heldur er í lífi eða bókmenntum.
Og sjálfur grallarinn, sem okkur var
svo sama um og höfðum jafnvel hálfgerð-
an ímugust á meðan hann hélt sig á
sinni dauðsmannsey — hann hefur kom-
ið okkur nær og nær eftir því sem á
verkið sóttist. Við uppgötvum, að hann
hefur sigrað að lokum, okkur er farið að
þykja vænt um hann, þennan kynjakvist,
runninn úr íslenzkri hrjósturmold, rót-
lausan og ráðvilltan í annari heimsálfu.
Við fylgjum honum á hans síðustu
göngu, þegar hann, halltur og hugstola,
ræðst í að strjúka áleiðis til f jalla heima-
haganna og tekur með sér eina smíðis-
gripinn sinn, sem enn er vís: Sveinu
litlu Ófeigsdóttur. Dauðsmannseyjan,
sern hann hvarf burt frá á svörtum, er nú
orðin drauma- og óskalandið, sem öll
hans vænglama þrá hnígur að. Við unn-
um honum þess vel, að önd hans klári
sig heim í Vaglasveit, þó ekki væri til
annars en að verða þar norðanstrekk-
ingur um tind.
Smíðisgripur — já, vel á minnzt. Ein-
hvers staðar hér að framan gætti nokk-
urrar efablendni um kvennagullið Ófeig
Snorrason. Það er engu líkara en eitt-
hvað svipað hafi hvarflað að höfundin-