Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Blaðsíða 51

ÚR VINNUSTOFU SAGNASKÁLDS
161
ingar er þá þaulhugsuð og mikilvæg. Hún hefur heldur ekki verið fund-
in strax. í 3. kafla B-handritsins hefur nefnilega fyrst verið skrifað:
„það var móðir mín“ (7); en þessi algengari setning hefur verið strik-
uð út og hin sett í staðinn.
Allir muna eftir kveðjum organistans og Uglu í næst síðasta kafla
bókarinnar, þegar hann fær henni hina miklu peningaupphæð og fall-
ega blómvöndinn. En handritin sýna greinilega, að þetta atriði, er mætti
með nokkrum rétti telja miðdepil sögunnar, er í endanlegri rnynd sinni
lokaárangurinn af einbeittri vinnu skáldsins. í G er sagt frá þessu atriði
undir fyrirsögninni Röð síðustu viðburða verksins:
Þegar organistinn hefur sagt Uglu að barnsfaðir hennar sé í gæsluvarðhaldi vegna
fjársvika, bregður hún við skjótt og fer á fund hans uppí tukthús. Organistinn hefur
sagt henni fyrst að ef hún vilji skuli hann selja húsið sitt til þess að hann geti borgað
það fé sem hann [barnsfaðirinn] er sakaður um að hafa haft af mönnum; ég get flutt
út héðan í kvöld segir hann; blómin geta alstaðar vaxið, og þau eru aleiga mín. 60
í handritunum, eins og í bókinni, segir organistinn hinsvegar ekkert
um það, hvaðan peningar þessir eru komnir í þetta fátæka hús. Uglu og
lesandanum verður samhengið fyrst ljóst, þegar organistinn segir henni
að lokum að koma ekki þangað oftar að leita hans: „því ég flyt í dag.
Ég seldi húsið í gær“ (B 325). Allir munu sammála um, að breyting
þessi gerir frásögnina af kveðjum þeirra um leið óhversdagslegri og
táknrænni. Úr hinu göfuga tilboði organistans í G er orðinn æfintvra-
legur viðburður. Með því að láta peningana koma þannig úr óútskýrðri
átt hefur hann fyrst gert stúlkunni kleift að taka á móti þeim.
Dálítið svipuð er breyting sú, er hefur átt sér stað í sambandi við
blómin í þessum kafla. f A, eins og síðar í B og í bókinni, brýtur organ-
istinn fallegustu blómin af stilkunum hjá sér, bindur þau í vönd og fær
Uglu. Svo heldur handritið áfram:
Rífurðu öll blómin þín af ? sagði ég. Og gefur mér. Og átt eingin eftir hjá þér!
Hann sagSi einsog hann hafSi oft sagt áSur: Blóm eru ódauSleg. Þau vaxa aftur —
ef ekki hér, þá annarsstaSar; einhverntíma. 451
Svo er sagt frá kveðjum þeirra og frá því, að organistinn hefur selt
húsið og ætlar að flytja samdægurs; kaflinn endar þannig:
Og hvert ferSu, sagSi ég.
Ég veit þaS ekki enn, sagSi hann og hló elskulega aS öllu þessu spaugi; leiSimar
eru margar. 452
Tímarit Máls og menningar, 2.—3. h. 1953
11