Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Blaðsíða 98

208
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Stríöið 1939—40, þýzkt hernám, mótspyrnuhreyfingin: Paul Éluard
var einn þeirra sem mestu áorkaði til að safna frjálsum skáldum í eina
fylkingu gegn kúgurunum. Margir andans menn Frakklands kusu að
fara í útlegð heldur en að búa við hernám. Ameríka, Norður-Afríka
urðu hæli ýmissa. Að sjálfsögðu höfum við engan rétt til að ásaka þá
fyrir það. En það getur ekki farið hjá því að við berum mikla virð-
ingu fyrir þeim sem kusu heldur að dveljast áfram í Frakklandi og taka
þátt í þjáningu þjóðar sinnar, neituðu meira að segja, meðan nokkur
hluti landsins átti þó enn að heita frjáls, að yfirgefa París, eins og Élu-
ard og ýmsir fleiri gerðu. Liðsmenn Éluards í mótspyrnuhreyfingunni
hafa síðar meir rómað hið uppgerðarlausa hugrekki hans við nákvæm
ætlunarverk, þar sem ekkert mátti út af bera. Um tíma varð hann að
skipta um dvalarstað í hverjum mánuði, til að blekkja þýzku lögregluna.
Hann var viðriðinn fjölda af ólöglegum tímaritum og útgáfum, og rit-
stýrði sjálfur tveim tímaritum: L’Usage de la Parole í byrjun stríðsins
og L’Éternelle Revue sem hann stofnaði 1944. Árið 1942 gekk hann í
konmiúnistaflokk Frakklands.
Ef menn eru sammála um að Capilale de la Douleur sé hápunkturinn
í*starfi Éluards milli stríðanna, þá held ég sé óhætt að segja að ljóð
hans frá stríðsárunum séu annar hápunktur. Chanson compléte (1939),
Le Livre ouvert I og II (1940 og 1942), Le Lit la Table (1944), (þess-
ar bækur eru allar gefnar út í einni bók 1947 undir titlinum Le Livre
ouvert), Au Rendez-vous Allemand (1944), þar sem upp er tekið Poésie
et Vérité 1942 (Skáldskapur og sannleikur, titill sem segir meira um
skáldskap Éluards en margar skýringar) — þessar bækur gefa okkur
aftur hina tæru rödd fyrri ljóða hans, sem nú hljómar þó af meiri þunga,
meiri alvöru, meiri þátttöku í örlögum mannanna.
Paul Éluard átti sinn stóra þátt í því að viðhalda andlegu þreki
frönsku þjóðarinnar á hernámsárunum. Ljóð hans, prentuð ólöglega í
tímaritum og bæklingum, og oft undir dulnefni, bárust til allra.* Allir
* Hernámsárin voru annars merkilegt blómaskeið í frönskum skáldskap og það
sýnir vel hvers virði skáldskapurinn getur orðið þjóð á hættustund. Skáldin voru
sameinuð og fundu til samábyrgðar sinnar með þjóðinni. og fólkið kom til móts
við þau. Áhuginn á skáldskap varð mjög almennur, sennilega almennari en hann
hefur verið nokkru sinni síðan á miðöldum. Nú sækir allt í sama horfið og fyrir
stríð: fáir lesendur og tímaritin helguð skáldskap, sem komu fram á stríðsárunum,
hafa lognazt út af hvert á fætur öðru.