Tímarit Máls og menningar - 01.12.1953, Blaðsíða 127

ÞJÓÐIR OG TUNGUMÁL
237
o. s. frv., en svo bætast fallendingar einnig við þessar endingar, svo að
stofnorðið sjálft getur orðið næsta lítill hluti orðsins, um það er lýkur.
Allt þangað til fyrir aldarfjórðungi höfðu Tyrkir ekki latínustafróf
eins og við, heldur arabískt stafróf, sérstaka gerð þess, sem löguð var
eftir þörfum tungunnar, en 1928 kom Mústafa Kemal á latínustafrófi,
sem þeir nota nú. Var það þáttur í viðleitni hans að aðlaga landa sína
evrópskri menningu og siðum. — Tyrknesku tala um 18 millj. manna.
Meginhluti Úral-AItai málanna á annars heimkynni sitt í Asíu, Mið-
Asíu og austur um alla þá álfu. I þeim hópi er fjöldi mongólskra smá-
þjóða, Tatarar, Túrkmenar, Kirgísar, Kalmúkkar, Búrjatar, Túngúsar
(í Mansjúríu) o. s. frv.
VIII
Gríska
Gríska er talin sérstök grein innan indóevrópskra mála. Snemma í
sögu sinni tóku Grikkir upp stafróf, sem þeir aðlöguðu tungu sinni, hafa
lært það af Fönikíumönnum eða Krítarbúum, og þetta stafróf nota þeir
enn í dag. Tunga þeirra er ein hinna fáu tungna Evrópumanna, sem
nota ekki latínustafrófið.
Grískan er ein þeirra tungna, sem mest áhrif hafa haft á aðrar Ev-
róputungur, því að allar hafa þær tekið upp fleiri eða færri orð, ættuð
úr grísku. í íslenzku er t. d. orðin biskup, kirkja, bíó, akademía og
fleiri af grískum uppruna, og alþjóða orð eru þaðan runnin fjölmörg:
alfabet (stafróf), dregið af heiti tveggja fyrstu stafa stafrófsins, alfa
(a) og beta (/S), strategía (herstjórnarlist), demókrati (lýðræðissinni,
repúblikani lýðveldissinni, en er dregið af latínu), bíólogía (líffræði),
psykología (sálfræði), logík (rökfræði); tækniorð ýmis t. d. sjálft orð-
ið tœkni (gr. tekné, list), helikopter (þyrilfluga), atóm-bomba (báðir
hlutar orðsins úr gr., atomos, ódeili, frumeind; bombos = dimmur (um
hljóð), drunur). Sérorð metrakerfisins eru komin úr grísku, t. d. kíló-
gramm, en kílíoi merkir þúsund (kg = 1000 gr.), metri (metron = mæl-
ir), — og þannig mætti lengi telja.
Frá fornu fari hefur grískan breytzt nokkuð, þó ekki meira en svo,
að þeir, sem læsir eru á forngrísku, geta töluvert bjargað sér í nýja
ritmálinu, en hins vegar er mikill munur nútíma ritmáls og talmáls.