Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Síða 65

Þrjú skáld
Einar Benediktsson eftir Kristin E. Andrésson
Hvergi er himinninn hærri yfir Islandi en í ljóðum Einars Benediktssonar.
Hann sá landið í aftanskini 19. aldar og morgunbjarma hinnar tuttugustu,
og þar gekk sólin aldrei undir. Hann var í æsku á norðurslóðum, útsærinn
breiddi úr sér til hafs svo langt sem augað eygði, og skáldið þreyttist aldrei
að horfa út í óendanleikann. I ótal myndbrigðum tók skap hans svipmót af
útsænum:
Allt það sem hjúpur þíns hafborðs gjörir að einu
hnígur að minni sál eins og ógrynnisbylgja.
Einar kunni ekki við sig nema í mikilli víðáttu, og eins og önnur 19. aldar
skáld sá hann ísland í framtíðarljóma. En að öðru leyti virðist hann eiga lít-
inn skyldleika við þá öld, miklu fremur eins og stokkinn út úr fornöldinni,
og sj álfur hratt liann upp hliði nýrrar aldar svo að blöstu við ókunnar víddir.
Var þá Einar Benediktsson aðeins hillinganna skáld? Oðru nær. Hann var
umsvifamikill í starfi, embættismaður, blaðaritstjóri, lét að sér kveða í þjóð-
málum, brýndi og eggjaði alþýðu, gripinn af framfarahug og hafði höndina
á slagæð tímans. Honum blöskraði hvað íslendingar stóðu efnahagslega öðr-
um þjóðum að baki, sagði fátæktinni stríð á hendur, vildi með snöggu átaki
hrinda þjóðinni fram á við og festi trú á mátt gullsins og varð einn fyrsti
fjáraflamaður íslands, leilaði samstarfs við erlend auðfélög, gerði áætlanir
um fossavirkjanir, gullnám, hafnargerðir og jafnvel hagnýtingu jöklanna,
leit ekki á nema stórvirki og reisti hvert fyrirtækið af öðru í þeim tilgangi að
hagnýta auðlindir Islands.
Og hví varð allt sem Einar snerti á svo stórt í sniðum, eins hin verald-
legu verkefni, að menn litu á þau sem hugsýnir og drauma? I rauninni öðru
framar af því að hann skynjaði hina komandi öld af djúpum skilningi og á
undan öðrum og ísland í ljósi aldarinnar og hafði þá trú á landið sem reist
var á nýjum skilningi. Eða hvern brast raunsæi? Hefur landnám íslands
á öldinni reynzt draumur einn eða tálsýn? Og höfum við þá gert annað en
fylla út í myndir Einars. Eða erum við kannski aðeins til að frumkvæði þessa
skálds? Vilji einhverjir kenna hann við draumóra eða halda því fram að
hann sé gleymdur, ekki lesinn, ekki sunginn, mætti biðja þá hina sömu að
opna augun og líta á veröldina í kringum sig og sjá ísland eins og það er í
dag. Einar Benediktsson átti stóra drauma, ef menn vilja nefna það svo, af
því að hann skynjaði öldina af dýpra raunsæi en aðrir menn.
Út yfir þetta allt nær ríki ljóða hans. Við dáum orðsnilld Einars og hugar-
367