Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 67

Þrjú sháld
alla þar sem iða og kvika straumar lífs og orku, rafs og seguls, ljóss og hljóms
og lita, og náttúran dauð og lifandi flæddi að sál hans eins og ógrynnisbylgja.
Sameiginlega með öldinni á hann þá æðstu viðleitni, hina óslökkvandi þrá:
undrið mikla að skynja og sjá,
sem aldrei leit annar neinn.
Kvæði hans eru víð og djúp og list hárrar sjónar af því að þau fela öldina í
sér.
Og það er sem skáld hinnar hærri sjónar að Einar Benediktsson lyfti ís-
landi yfir sjálft sig og stækkaði hvern Islending. Fyrirtæki hans runnu út í
sandinn. Auðhyggjan brást honum. íslendingar á hans dögum voru nógu
trúir uppruna sínum, nógu stoltir í fátækt sinni, til að vilja rísa af eigin ram-
leik. Og Einar ætlaði sér ekki annað í ákefð sinni en slita lilekki fátæktar-
innar af þjóðinni. Þó að hann sæi í gullinu afl þeirra hluta sem gera skal
virti hann það í rauninni að vettugi. Menn skulu ekki ætla að það hafi verið
eitthvert hugsj ónasnautt velferðarríki sem fyrir honum vakti. Sóley hans með
frægðarljóina sögu bókmennta og tungu og háan tæran himin norðursins yfir
sér átti æðra hlutverk í heiminum: á sviði andlegrar menningar. Þar ræður
ekki fátækt og smæð úrslitum, heldur mannlegir yfirburðir. Þar skyldi djúp-
ið brúað milli Islands og heimsins. Hann vildi vekja með þjóðinni andlegt
þor og metnað og fá hana til að líta stórt á sjálfa sig. Svo að sízt af öllu ættu
menn að leita röksemdar hjá Einari Benediktssyni fyrir því að beygja höfuð
sin í duftið.
En harmur var að Einari kveðinn eins og öðrum sem ætla sér mikinn hlut
og greiða veg manns og þjóðar. Spurði hann ekki sjálfur í ótta:
Hví brauzt ég frá sókn hinna vinnandi vega
á vonlausu klifin, um hrapandi fell?
Og lét hann ekki falla á sig hinn þunga dóm:
Færi heim af banabrautum
brot mín — fyrir vaxtað pund.
Hvers ætlaðist hann til? Og hlaut ekki að koma spurning á móti:
Hvaðan feykja hjartna draumar
hærra brimi á stjörnutind?
24tmm
369