Tímarit Máls og menningar - 01.12.1967, Blaðsíða 91

skort, svo er fyrir að þakka samhjálp
í bjargálna frændgarði. Minningin
um móðurina er fögur og höfundur
dregur fram mynd hennar skýra og
ríka þeirra lita, sem fegurst hafa
skartað í minningum um fátæka og
góða móður. Það er hlýleiki og birta
í hverri línu. Fólkið er elskulegt,
sveitin fögur, störfin ævintýri. Skyldi
Stefán Jóhann verða síðastur til að
segja frá fráfærum og kvíarollum
sem þáttum í lífsstarfi sínu? Það var
gaman að fá að sjá drenginn vaka yf-
ir ánum á glóbjartri sumarnóttu uppi
í Moldhaugnahálsi. Hann hefur ekk-
ert nema gott um hvað eina að segja.
Móður og systur ann hann hugástum.
Þetta er góður drengur.
Brátt kemur það í Ijós, að þessi
hugljúfi og fátæki drengur býr yfir
meiru en gengur svona og gerist í
sveitinni. Hann hafði ríkar ástríður
til andlegra starfa, hafði löngun og
tilburði til Ijóðagerðar og las æ betri
bækur, eftir því sem árum fjölgaði.
Hann braut heilann um lífið og til-
veruna. Þegar hann sjötugur lítur yf-
ir farinn veg, minnist hann enn,
hvernig Þjóðmenningarsaga Norð-
urálfunnar eftir Gustav Bang í þýð-
ingu Ólafs fríkirkjuprests opnaði
honum nýjan heim og markaði var-
anleg spor í huga hans. Hann tók
hrátt að ala í brjósti sér brennandi
áhuga á þjóðmálum og fór þar sínar
eigin leiðir. Hans nánustu tilbáðu
Hannes Hafstein, en Skúli Thorodd-
Sœlir eru einfaldir
sen og Björn Jónsson voru menn
Stefáns Jóhanns, því að þeir voru
skeleggir gegn Danskinum.
Einu sinni, þegar hann var um
fermingaraldur, var hann sendur yf-
ir í Kaupangssveit og leit þá yfir Ak-
ureyrarpoll af höllunum fyrir utan
Varðgjá. Blasti þá við augum hans
„hin mikla og risháa bygging gagn-
fræðaskólans“. Þá tók fátæki dreng-
urinn upp hlað og skrifaði á það
draum sinn um að gista þetta hús
sem nemandi, braut það síðan vand-
lega saman og hét að opna það ekki
fyrr en sá draumur hefði rætzt, og
svo fer, að þetta blað var brotið
sundur í einu af heimavistarherbergj-
um þessa skóla liaustið 1912. Þá er
Stefán 18 ára.
Það var hreint ekki svo lítið fyrir-
tæki á þessum árum fyrir hláfátæk-
an pilt, sem engan átti að til að veita
fjárhagslega aðstoð, að hyggja til
skólagöngu, og það var vart í það
ráðizt, nema að haki væri köllun,
kjarkur og bjartsýni. En drengurinn
frá Dagverðareyri við Eyjafjörð lét
erfiðleikana ekki ægja sér. Með að-
stoð frænda síns hjó hann sig undir
að þreyta próf upp í 2. bekk gagn-
fræðaskólans og hóf skólagöngu í
trú á forsjá góðra vætta.
Svo koma skólaárin. Enn er sama
birtan yfir frásögninni. Hann minnist
skólafélaga og kennara með sömu
vinsemdinni og hann áður hafði
minnzt alls og allra. Hann getur sér
393