Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Side 19

Wolfgang Harich
Um byltmgaróþreyju
Drög að gagnrýni
Árið 1896 birti franski anarkistinn Jean Grave ádeilu á þá hægfara um-
bótastefnu sem löngum hafði verið landlæg í verklýðshreyfingunni og um þær
mundir var einnig að ná fótfestu í flokkunum í II. Alþjóðasambandinu. í rit-
gerðinni eru margar veigamiklar röksemdir sem hver marxisti væri full-
sæmdur af. Mitt á meðal þeirra getur þó að líta þá annarlegu kennisetningu
að vegna þess hve stutt mannsævin sé, þá séu byltingaraðferðir nauðsynlegar
til að umbreyta ríkjandi þjóðfélagsháttum. Og einmitt þetta sjónarmið er
höfundi ríkast í huga. „Ef vér ættum enn nokkrar aldir ólifaðar,“ ritar hann,
„þá gætum vér varið fáeinum árum til tilrauna með friðsamlegar umbætur.
En ævitíminn er naumur, og því höfnum vér hægfara umbótum og kjósum
heldur að rífa niður og byggja síðan upp aftur eftir alveg nýjum hugmynd-
íí
um.
Þessi orð lýsa betur en flest önnur anda anarkismans. Byltingaróþreyjan,
hinn rauði þráður í hugsun og gerðum stjórnleysingja, birtist þar með þeim
svipmikla einfaldleik sem einkennir allt sem klassískt er. Vera má að
meirihluti þeirra sem nú berjast undir hinum svörtu merkjum fengist
til að sjá af fáeinum tugum ára til friðsamlegra umbóta, ef við gætum búizt
við að lifa í „nokkrar aldir“. En illa hefði slík hógværð farið hinum klass-
ísku anarkistum sem lifðu gullöld hreyfingarinnar. Maður eins og Jean Grave
hafði strengt þess heit að kapítalisminn skyldi aldrei þrífast lengur en „fáein
ár“ í mesta lagi. Annars hefði hann heldur ekki getað léð svo hreinan bún-
ing þeim hugsunarhætti sem skoðanabræður hans sátu fastir í mann fram
af manni, þeim hugsunarhætti sem fram kemur í hinum vígreifu hvatningar-
orðum: „Allt þetta verður að gerast strax, núna á stundinni“.
Orð mín má ekki misskilja. Þau eru ekki sögð til varnar endurbótastefn-
unni. Það sem Grave finnur sósíaldemókrötum til foráttu og þeim verklýðs-
foringjum sem einvörðungu hugsa um hina faglegu baráttu er að langmestu
leyti í fullu gildi enn í dag. Til dæmis segir hann mjög réttilega að valdastétt-
7 TMM
97