Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Síða 84

Tímarit Máls og menningar
Og þótt slagorðin grípi fljótt um sig, þá valda þau ekki byltingu — heldur
eingöngu hreyfingu — í hring.
Pólitík sem byggist á slagorðum er eins og hundur sem bítur í skottið á
sér, snýst í hring og heldur sig vera að smala.
II.
„Búum til tvö, þrjú, fjögur ... Víetnam“ er haft eftir Che Guevara. Meinti
hann að fólk ætti að grípa til vopna allt hvað af tók og taka völdin í krafti
þeirra?
Áttu menn — hver á sínum stað — að byrgja sig upp af dýnamiti og
byssukúlum, eins og þeir gerðu austur í Víetnam?
Ef Víetnam er fordæmi — en ekki innantómt, rómantískt slagorð — þá
hlýtur það að þýða eitthvað meira en þetta.
Það hlýtur að þýða vissa mannlega og félagslega afstöðu — afstöðu sem
einkennist af tilfinningalegri samstöðu manneskjunnar frekar en ídeólógiskri
sannfæringu, því aðeins hrein og ómenguð tilfinnig getur á okkar ómennsku
tímum verið fordæmi.
Ég vil þar með ekki gera of lítið úr hugmyndafræðinni — hún er ómiss-
andi tæki. En hún verður aldrei annað en tæki, ekki takmark sem slíkt.
Nú getur stríð aldrei verið mannúðlegt þótt nauðsynlegt sé, og frelsisstríð
er eingöngu hetjulegt fyrir þann sem horfir á úr fjarlægð, en ekki fyrir
þátttakendur. Stríð er mesta aflbeiting sem til er og því verðum við enn að
spyrja okkur, hvernig getur þetta verið okkur fordæmi?
Til er fólk sem álítur aflbeitingu sjálfsagt baráttutæki. Sérhver pólitisk
hreyfing þarf einhverntíma að komast til botns í því vandamáli sem aflbeit-
ing er. Hér er Víetnam reynsla sem vert er að læra af. Aflbeiting er atferli,
þar sem aðili reynir að beita aflsmunum, tækjum og meðölum til að neyða
einhvern hóp til hlýðni við kröfur sínar eða óskir. Aflbeiting hefur fylgt
mannkyninu frá örófi alda og hvorttveggja verið beitt til að hindra og örva
félagslega framþróun. Enn sem komið er hefur ekki fundizt sú þjóðfélags-
skipan sem útilokar sérhverja tegund aflbeitingar, enda tryggja kerfi ekki
annað en það sem býr í því fólki, sem heldur þeim uppi.
Aflbeiting verður að hafa samfélagslegan bakgrunn til að vera réttlætan-
leg.
Ef kenningin um aflbeitingu verður að goðsögn og aflbeiting er dýrkuð
sem tæki til að ýta við dáðlausri, þreklausri og sljórri þjóð — þá er það
fyrsta skrefið í átt til fasistískra vinnubragða. Sé hinsvegar aflbeiting
162