Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Qupperneq 100

Tímarit Máls og menningar
Nú er tiltæk vegsamleg þýðing Svein-
bjarnar Egilssonar á Hómerskviffum, og
valda kafla úr þeim tók dr. Jón Gíslason
saman á vegum Menningarsjóðs eigi alls
fyrir löngu í bók, sem nefnist „Guffir og
menn“. Kynni því einhver svo aff virffa, að
þessar endursagnir ættu lítið erindi. En
því er þveröfugt farið. Vér vanrækjum nú
um hríð slíka arfleifð oss til tjóns og ger-
um of lítiff til að leiða unglinga að upp-
hafsiindum hennar. Um þetta er glöggt
dæmi, aff Fornsöguþættir Sigurffar Kristj-
ánssonar, dýrmætt úrval á sinni tíð og bók-
staflega lesnir upp til agna, hafa aldrei ver-
ið gefnir út aftur, ellegar neitt sem komi í
þeirra stað. Edduþættirnir hans tóku þó
beint við af stafrófskverinu í lestrarnámi
sumra barna á öndverðri öldinni, og munu
flest hafa þótzt ósvikin af þeim. Nú eru
breyttir tímar. En eðli mannsins tekur ekki
breytingum með slíkum hraða. Iðavellir æv-
intýris og goðsögu eru réttir heimahagar
barnshugans jafnt og skáldhugans og á
þeim vegum þær uppsprettur lífsins, sem
oss er boðið að varðveita „framar öllu
öðru“.
Væri ekki tímabært, þegar barnabóka-
höfundar af Norðurlöndum koma saman til
þings í sumar í Reykjavík, að vekja þar
máls á því, hver ábyrgð kunni að hvíla á
uppeldisfrömuðum og rithöfundum í þessu
efni? Ef rétt væri sem ég hygg, að bókin
„Við sagnabrunninn" beri af íslenzkum
barnabókum saman teknum í áratugi, þá
kynni ágæti hennar og fágæti slíkra bóka
að feia í sér vísbendingar, sem ráð væri að
gefa gaum.
Hvað er þá einkum tíl ágætís þessu end-
ursagnakveri? Efnisvalið í fyrsta lagi, sem
áður er frá skýrt. Það kæmi þó til lítíls,
væri sögumaður ekki verki vaxinn, en það
ber í hvívetna lof sínum meistara, ógrein-
anlegt raunar frá því hrósi, sem hinum
ókunnu höfundum ber. Sá vandi að gera
langa sögu stutta er víða léttílega leystur,
svo sem í endursögn efnisins úr Bjólfs-
kviðu. Sögukjarninn af Andróklesi og ljón-
inu er aftur látínn breiða frjálslega úr
brumi og vítt baksvið opnað fyrir sjónum
manns. Og Sagan af skrýmslinu góða, eitt
af hinum ósegjanlegu ævintýrum hlóða-
kveldanna forðum, hún tekur nú hugann
aftur hálfgleymdum töfrum. Eða þá nýju
sögurnar! tíl dæmis af Urðarkettí, af Agna
og Selku, af Pöpunum þrem ellegar Köpp-
unum tveim.
Þó margt glói nú, sem grátt er, munu
íslenzk börn allt um það rata á ljómann
yfir þessum ævintýralundi, jafnt hin öldnu
sem hin ungu. Og þeir, sem annt er um
göfugt málfar og kunna skil á gildi þess,
munu lengi benda á þessa bók tíl eggjunar
og eftírdæmis, því að henni verður við fátt
jafnað í því efni. Þeir munu oft þurfa að
opna hana og hnýsast ofan í kjölinn eftír
því, hvaðan þessari birtu hennar stafi. Og
hverju sinni mun þá augað gleðjast af gerð
hennar og myndlýsingum, sumum fögrum
eins og úr draumi, svo sem hendur Kirku
yfir svínahjörðinni og ljóslíki Papanna
þriggja, líðandi yfir bládimman vog.
Sortí er nú fallinn á sætíð við hlóðar-
steininn. Það var aldrei neinn hefðarsess.
Hliðskjálf aldanna var jafnan hin lága
skör. En andinn sá þaðan tíl heimkynna
sinna, eins og stjörnur sjást aff degi tíl frá
djúpum brunni.
Þorsteinn Valdimarsson.
178