Tímarit Máls og menningar - 01.11.1971, Page 112

Tímarit Máls og menningar
háðir, einhverri móðursjúkri vanstillingu
gagnvart því sem þeir halda að sé undan
Stalíns eða „stalínista" rótum runnið. Hafi
„kommúnistar" nokkurntíma verið hand-
gengnir Moskvalínunni svonefndu og trú-
aðir á allt sem þaðan kom, virðist mér trú
sumra þessara ungu manna á Krústjoffg-
línuna frægu stórum barnalegri og glóru-
lausari, og glámskyggni á staðreyndir oft
stórspilla fyrir rökréttum niðurstöðum. Það
virðist hafa farið framhjá þessum reiðu
ungu mönnum að átrúnaðargoð þeirra hef-
ur fyrir löngu verið tekið úr umferð og
er óðum að ávinna sér þá vafasömu viður-
kenningu að hafa verið mesti pólitískur
trúður aldarinnar, ef ekki allra tíma, að
Raspútín ekki undanskildum. Það er annað
að viðurkenna mistök sem gerð hafa verið
og læra af þeim en hitt, að gína gagnrýnis-
laust við nýjum blekkingum.
Mér kemur í þessu sambandi í hug grein
í síðasta tímaritshefti um Lukács nokkurn,
sem mun hafa verið nokkuð misvitur og
jafnframt misskilinn bókmenntafræðingur,
meira að segja ekki „ómóttækilegur fyrir
dólgamarxistískum áhrifum", svo segja má
að ekki væri skaði skeður þó hann héldi
áfram að vera huldumaður fyrir flestum
íslendingum. Greinarliöfundur Vésteinn
Lúðvíksson, segist m. a. hafa skrifað grein-
ina í geðvonzku útaf bókmenntaskrifum
Gunnars Ben., enda segist hann þola fátt
jafnilla og „stalínistískan eða kirkjulegan
konforisma". Hann segist hins vegar hvorki
hafa haft „löngun né nægilega þekkingu“
til að „taka íslenzk dæmi og laga raun-
sæiskenningu Lukács að bókmenntum okk-
ar“. Ég held að greinarhöfundur hefði átt
að spara sér það ómak að skrifa þessa
grein og tímaritinu þær rúmlega 60 síður
sem greinin tekur yfir. Það er áreiðanlegt
að lesendur hefðu orðið um margt fróðari
og væntanlega öðlazt stórum betri aðstöðu
til að gera sér grein fyrir stöðu ísl. bók-
mennta í dag ef þeir V. L. og Gunnar Ben.
hefðu notað þetta rúm til að ræða sósíal-
íska afstöðu til bókmennta og íslenzka sér-
stöðu, en slík umræða væri vissulega þörf
og mundi mörgum kærkomin.
Svo ég ræði enn nokkuð um tímaritið,
þá er það eitt sem mér hefur þótt nokkuð
á skorta einkum hin síðari ár, en það er
bókmenntagagnrýni í formi ritdóma um
nýútkomnar bækur. Á því sviði hafði tíma-
ritið áunnið sér mikið álit. Bókaumsagnir
hafa uppá síðkastið orðið all tilviljana-
kenndar og stopular. Ætti tímaritið að
mínum dómi ekki að slá slöku við í þessu
efni ef kostur er, því ritdómar dagblað-
anna, sem oftast er hellt yfir mann í jóla-
ösinni, eru sjaldnast annað en handahófs-
umsagnir eða hálfgildingsauglýsingar, sem
lítt er mark á takandi. Ég vil þó í þessu
sambandi þakka margar ágætar yfirlits-
greinar um bókmenntir og höfunda, sem
hirzt hafa í tímaritinu á undanförnum
árum, svo sem greinar Kristins E. Andrés-
sonar, og nú nýlega grein Jóns Sigurðs-
sonar um kveðskap Þorsteins frá Hamri.
Annað vil ég átelja, en það er sú leiða
óregla sem oft hefur verið á útkomu tíma-
ritsins. Væri þess brýn þörf að úr því yrði
bætt.
Ingimar Júlíusson.
190