Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Síða 66

Tfniiirit Mií/s og mtnningar
menntir sem veruleiki, ekki list“, orðalag sem er í meira lagi hæpið. Með
tímanum varð að visu mikil umræða um þessa stefnu innan samtakanna, og
margar af dólgslegustu fullyrðingum upphafsáranna voru endurskoðaðar. Eftir
pví sem ég kemst næst munu samtökin hafa haft um 300 meðlimi í 30
,,ritverkstæðum“ árið 1979. Wallraff tók þátt i þeirri umræðu framan af og hélt
fram gildi heimildabókmennta. I einni ræðu segir hann t. a. m. um bókmennt-
irnar:
Veruleikinn segir mun meira og hcfur mun meiri möguleika til áhrifa, hann getur opnað
augu meirihluta þjóðarinnar og fengið hann til að hugleiða mál sín; miklu fremur en
ímyndunarafl skáldsins getur lýsing veruleikans haft langvarandi afleiðingar.26
Kenningar Wallraffs um fagurbókmenntir eru varasamar en þær miðast að
öllu leyti við hvaða áhrif hann telur bækur geta haft. I því efni leggur hann
langmest upp úr heimildabókmenntum. Verkefni höfundar er að skrá ná-
kvæmlega athuganir sínar á veruleikanum og tengja þær skýrslur saman í e. k.
fréttafrásögn, þar sem þær tala sjálfar án stöðugra hugleiðinga og innskota frá
höfundi. I fyrirlestri frá árinu 1974 kemur fram að Wallraff sækist eftir því sem
hann nefnir „framleiðið ímyndunarafl", hæfdeikanum til að setja sig í spor
annarra, taka þátt í daglegum vanda fólks, gera sértækar analýsur áþreifanlegar
og koma orðum að markmiðum sem hægt er að ná. Hvað sem öðru líður kemst
Wallraff nærri því að uppfylla þessar kröfur í Bild-bókum sínum. Hann heldur
sér fast við stefnuskrá heimildabókmenntanna, fagurbókmenntir verða í hans
huga tákn flótta ekki síður en fjöldaframleiddar afurðir menningariðnaðarins.
Það er engin ástæða til að taka undir þetta viðhorf til fagurbókmennta, þær
eiga sér fleiri hliðar en svo, en skoðanir Wallraffs eiga sér ýmsar skýringar. Hann
vill umfram allt forðast þá stöðu margra skálda að verða e. k. hirðfífl sam-
félagsins, sem enginn tekur mark á, „vinsæll útstillingareðjót" eins og Böll
orðaði það. Á sama tíma hvatti Gúnter Grass starfsfélaga sina til að vera hvergi
hræddir við þessa stöðu, heldur nota tækifærið og segja ráðamönnum til
syndanna, en Wallraff óttaðist að um leið og vinstrivængurinn sætti ofsóknum,
hlustaði enginn á orð skálds. „Eg neita að skýla mér bak við heiti eins og
„listamaður" og „rithöfundur“, sagði hann eitt sinn fyrir rétti i Köln. Hafa ber
í huga að sjálfur er Wallraff úr verkalýðsstétt og ekki langskólagenginn, hann
miðar starf sitt við að verkafólk geti tileinkað sér vinnubrögðin. Það hafa ýmsir
reynt með viðlíka frásögnum úr verksmiðjum, þekktust er e. t. v bók ungverj-
ans Miklos Harazti um akkorðsvinnu. Wallraff vill reka „áróður með stað-
reyndum, ekki dagdraumum“ og hann vill ná til þess helmings þýsku þjóðar-
innar sem aldrei opnar bók.”
184