Tímarit Máls og menningar - 01.06.1981, Blaðsíða 55

Bðkmenntir gegn gulri pressu
hennar. Við kynnumst því nær eingöngu af þremur greinum um mál Katrínar,
sem skrifaðar eru skv. Bild-uppskrift: Nöfnin eru rétt, einstaka staðreyndir
fljóta með, en samhengið er slíkt að sannleikurinn eins og lesandinn þekkir
brókarsótt. Um leið þykist Blaðið tala máli hins ,venjulega‘, óbreytta launþega.
,,afbrigðilega“ í allri hegðun, þeir verða að pólitískum ofbeldismönnum með
brókarsótt. Um leið þykist blaðið tala máli hins ,venjulega‘, óbreytta launþega.
Bild fer eins að: Það nærist á óttanum við allt sem er öðru vísi, ótta sem einatt er
vakinn með fólki sem býr við þrúgandi lífsskilyrði. Bild gerir allt til að efla þann
ótta, aðferð þess minnir mjög á áróður fasista gegn gyðingum. Gríðarlegur
áróður Blaðsins gegn Katrínu hefur auðvitað sín áhrif, því að allir lesa það og
jafnvel skynsamasta fólk ályktar að eitthvað hljóti nú að vera til í óhróðrinum,
sem er svo ósvífinn að hann vekur heilaga reiði lesanda. Ofsóknirnar taka á sig
svip samsæris: Lögreglan á prýðilegt samstarf við Blaðið, þó hún viti mætavel að
rógur þess er tilefnislaus. Auðvitað heldur Blaðið hlífiskildi yfir háttsettum
valdamönnum sem blandast í málið. Ofsóknir gegn saklausri konu eru bara tilefni
til að sýna enn einu sinni til hvers sósíalisminn leiði (þótt síðar komi í ljós að
Götten er alls ekki pólitiskur brotamaður) og krefjast þess að lögreglan láti nú
duglega til skarar skríða gegn þessu róttæka hyski. Lesandinn fær aftur á móti
litla sem enga mynd af ritstjórn Blaðsins, af samsetningu sjálfrar rógsvélarinnar.
Ástin og ofbeldið eru grundvallarstærðirnar í hugmyndaheimi bókarinnar og
tengjast með margvislegum hætti. Blaðið verður til þess að Katrin fremur
ofbeldisverk til að verja ást sína, sem aftur verður vatn á rógsmyllu Blaðsins.
Götten er sekur um rán, og fyrir vikið beitir samfélagið ást hans og Katrínar
ofbeldi, Líkamleg nautn er síður en svo af hinu illa í hugmyndaheimi Bölls, en
fær ekki notið sín í samfélaginu; það er undirstrikað með því að láta söguna
gerast á kjötkveðjuhátíðinni. Það eiga að vera dagar gleði og skemmtunar, en
hlutverk þeirra hefur snúist við, „sölumennska og gróðabrall“ sitja i fyrirrúmi.
Búningarnir, tilefni fólks til að bregða sér um stund úr sinni daglegu rullu, eru
orðnir tæki til að njósna um náungann, göturnar eru fullar af dulbúnum
lögreglumönnum. Um leið eru þeir tákn hentistefnunnar í samfélaginu: Karl-
mennirnir hafa brugðið sér úrgömlu kúrekabúningunum ogganga nú um sem
arabískir furstar, því olíulöndin virðast hafa máttinn sín megin. Eina fólkið
sem ekki er dulbúið eru þau Katrín og Götten — þó sá siðarnefndi hafi ærna
ástæðu til — og er þar með enn undirstrikuð sérstaða þeirra (þau minna á Hans
Schnier á kjötkveðjuhátíðinni í Viðhorfum trúðs). Þýskur gagnrýnandi" telur að
Böll sé að leika sér með þætti úr bókmenntum barokk-tímans. Á það minna
skýrar mótsetningar góðs og ills, lífs og dauða (morð á kjötkveðjuhátíð) og
173