Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Side 88

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Side 88
Tímarit Máls og menningar um um stöðu hinna ýmsu verka sem gagnrýnandinn getur tekið hvað mest skapandi þátt í framþróun bókmennta. Gagnrýnandinn Heinrich Vorm- weg telur m. a. s. að þetta sé það hlutverk gagnrýninnar sem tryggi henni sögulegan og þjóðfélagslegan tilverurétt. Henni beri að velta fyrir sér valkostum og möguleikum í framtíðarþróun bókmenntanna og „skilgreina stöðugt upp á nýtt ystu landamæri þeirra möguleika sem bókmenntir hafa og er því nauðsynlegt að nýta sér.“23 Til að svo sé þarf gagnrýnin vissulega að vera býsna frjálslynd, andstæð allri stöðnun og fábreytni, en opin fyrir fjölbreytni og nýsköpun. Ugglaust er það rétt hjá Vormweg að gagnrýnin geti haft mikil áhrif á þá meðvitund og þær væntingar lesenda er tengjast bókmenntum og stöðu þeirra. Það gildir um þessa hlið gagnrýni, sem og um greiningu verka og alla umfjöllun, að engar fastar reglur ber að setja, engar viðjar að leggja á gagnrýnandann; hægt er að nálgast skáldverk á ótal vegu. Ég nefni sem dæmi tvo ritdóma um / borginni okkar sem báðir fjalla um verkið í ytra samhengi, en á gjörólíkan hátt. Örnólfur Thorsson (Þjóðv. 17. des. 1981) ræðir um bókina sem tímamótaverk á ferli Vésteins Lúðvíkssonar og rekur helstu einkenni fyrri verka hans. Auk þess tiltekur hann vissan skyldleika við síðustu bækur Guðbergs Bergssonar. Sigurður Svavarsson (Helgarp. 11. des. 1981) bendir hins vegar á hliðstæður verksins í suður-amerísku „furðu-raunsæi“ og víkur að samsvarandi aðferðum í þjóðfélagsgagnrýni. — Báðar þessar leiðir að skáldverkinu eru fróðlegar fyrir lesandann og örvun til frekari umhugsunar og umtals. Og er ekki þar með orðið gagn að gagn- rýni? Markaðslögmálin Hvað er hægt að gera til að bæta gagnrýnina? Þessari spurningu hlýtur maður að velta fyrir sér. Að mínu viti væri hægt að gera gagnrýnina persónulegri og heiðarlegri með góðum vilja gagnrýnenda og örlítilli hugarfarsbreytingu. Og þá sömuleiðis að kveða niður raust „yfirvaldsins“ og útrýma „fullyrðingagagnrýni". En málið vandast þegar talið berst að því sem koma skal í staðinn fyrir þetta tvennt og í staðinn fyrir „endursögnina“. Sú bókmenntagreining og bókmenntaumræða sem ég er að reka áróður fyrir er nefnilega vart í samræmi við ríkjandi markaðslögmál, en þau hafa ekki verið til umfjöllunar hér. Við erum komin aftur að spurningunni um starfstíma gagnrýnenda sem ég drap á hér að framan. Sú hefð hefur komist á að íslenskar bækur eru svo til allar gefnar út á sama árstíma og virðist þá eingöngu miðað við sölu á jólamarkaði. Gagn- rýnin hefur svo sýnt fullkomna markaðsaðlögun í þessu tilliti: ritdómar þjappast að miklu leyti á tveggja mánaða skeið fyrir jól. A því tímabili 454
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.