Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Qupperneq 121

Umsagnir um bœkur
ans að grátbroslegum harmleik. Hvað
skeður þegar Birgir hittir verkalýðinn í
sögulokin þori ég ekki að segja.
Þótt sumar reikniæfingar Birgis hafi
sent hroll niður eftir bakinu á mér er
ekki því að neita að kaflinn um Isal er
skásti kaflinn í bókinni, enda það mál
mikið hjartans mál Birgis. Mér er að
vísu ómögulegt að skilja hvernig Birgir
kemur því heim og saman að íslenska
auðvaldið sé alltaf að reyna að græða og
auka hagvöxt, en allt sem það gerir leiði
til hins gagnstæða. Það gefur erlendri
stóriðju orkuna og lætur erlendu stór-
fyrirtækin plokka sig á allan hátt. Ut af
fyrir sig gæti þetta verið efni í harmleik
ef orsakasamhengið væri skiljanlegt, en
það er eins og Birgir sé sjálfur meðvitað-
ur um að eitthvað sé bogið við þetta, því
eina skýringin sem hann heldur fram af
einhverjum krafti (en með fyrirvörum
þó) er að íslenska auðvaldið sé bara
svona illa gefið (bls. 180, 220).
Eg hafði að vísu lúmskt gaman af
þeirri kenningu Birgis að á íslandi séu
laun svo lág að þau séu lægri en sem
nemur jaðarframlagi vinnuaflsins til
framleiðslunnar og að af þessu stafi
þenslan í efnahagslífinu (bls. 191). Það
er hægt að nota þetta til að stríða ný-
klassískum hagfræðingum en fyrir þá
sem ekki trúa á nýklassíska hagfræði
hefur þetta ekkert annað gildi. A ein-
hvern hátt tekst Birgi þó að þvæla þess-
um hlutum hreint ótrúlega fyrir sér. A
einum stað endursegir hann athuga-
semdalaust makalausa skoðun einhvers
Levinsons sem heldur því fram að
kauphækkanir séu að miklu leyti runnar
undan rifjum stórfyrirtækjanna; já „að
fjölþjóðafyrirtækjunum sé lífsnauðsyn-
legt að hækka launin til að auka kaup-
mátt verkafólks, svo að unnt sé að selja
hinn þróaða varning“ (bls. 187), en á
öðrum stað kvartar Birgir undan því að
ódýrt vinnuafl sé notað til að lokka
hingað erlend stórfyrirtæki (bls. 135). A
enn öðrum stað (t.d. bls. 180) kvartar
hann yfir því að stóriðja á íslandi hamli
efnahagslegum framförum. Hvað sem
því líður vita allir sem fylgst hafa með
efnahagsmálum á íslandi að erlend stór-
fyrirtæki hafa átt þátt í að hækka laun,
þannig að íslenskir kapítalistar hafa
kvartað sáran og málgögn verkalýðsins
(?) eins og Þjóðviljinn tóku undir söng-
inn þegar frystihús á Akranesi misstu
fólk til Grundartanga-framkvæmdanna
vegna þeirra lágu launa sem frystihúsin
greiddu. Islenskum kapítalistum í
samvinnu við forystu verkalýðsfél-
aganna hefur þó tekist nokkuð að halda
aftur af kauphækkunum hjá erlendum
aðilum hér á landi með sérstökum
samningsákvæðum sem einangra
kjarabaráttu verkafólks í þessum fyrir-
tækjum frá kjarabaráttu annarra í
landinu.
Það er við hæfi að ljúka þessari
upptalningu á atriðum um íslensk efna-
hagsmál með því að nefna deiluna milli
Þjóðhagsstofnunar og Abl. í janúar
1980 þegar Þjóðhagsstofnun tregðaðist
við að meta þær efnahagstillögur sem
Abl. lagði fram í þeim stjórnarmyndun-
arviðræðum sem þá stóðu yfir. Birgir
fjallar svolítið um þetta mál og notar
það til að sýna fram á tengsl efnahags-
mála og hagfræði við pólitík. Eg er inni-
lega sammála Birgi um að náið samband
sé á milli efnahagsmála og stjórnmála,
en Birgir gleymir að fjalla um það að
deilan stóð um það að Abl. lagði fram
tillögur sem fólu í sér áætlun um gífur-
lega aukningu framleiðslu og framleiðni
í íslenskum fyrirtækjum; aukningu sem
487