Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Side 22

Tímarit Máls og menningar
á prenti var ’Færeysk þjóðernisbarátta1 í Skírni 1919, og um svipað leyti gerði
Einar Benediktsson hann út til Færeyja til þess að kenna þarlendum mönnum
íslensku. Jón hélt þar námskeið, en sjálfur tileinkaði hann sér færeysku frábær-
lega vel og var um langt skeið prófdómari í færeyskri ritgerð við stúdentspróf í
Þórshöfn.
I einangrun stríðsáranna gegndu íslensku félögin í Höfn mikilvægara hlut-
verki en nokkru sinni fyrr eða síðar. Þar ollu mestu um kvöldvökur sem
Stúdentafélagið gekkst fyrir og vóru öllum opnar. Um þessar kvöldvökur sáu
þeir Jón Helgason og Jakob Benediktsson hálfsmánaðarlega að vetrinum frá
haustinu 1941 og fram yfir stríðslok. A kvöldvökunum lásu þeir Jón og Jakob
upp úr íslenskum bókum sem þeir völdu og kynntu, oftast kafla úr mörgum
bókum, sem tengdust ákveðnu efni, og í lestrarhléum vóru sungnir íslenskir
söngvar. Stundum gafst færi á að lesa úr nýlegum bókum íslenskum, sem borist
höfðu til Hafnar eftir einhverjum krókaleiðum.
A stríðsárunum hélt Stúdentafélagið einnig úti íslensku tímariti í Höfn. Það
var Frón, sem Jakob Benediktsson ritstýrði og Jón Helgason birti í fáein kvæði
og margar ritgerðir og smágreinar. Sumar þessara ritgerða hafði hann áður flutt
að stofni til sem erindi á fundum Islendinga í Höfn, og sumar þeirra vóru
endurprentaðar í Ritgerbakornum og rœbustúfum sem Stúdentafélagið lét prenta
á sextugsafmæli hans. Þær ritgerðir allar bera því vitni hve einstaklega Jóni var
lagið að kynna almenningi fræði sín, og því kynntist fólk hér heima reyndar
einnig þegar Jón flutti fyrirlestra sína um íslensk handrit á vegum Máls og
menningar, sem síðar gaf út Handritaspjall hans (1958). Það sama má segja um
edduskýringar hans, 7Wr kvibur fornar (1962) og Kviður af Gotum og Húnum
(1966).
Þessi síðastnefndu rit Jóns Helgasonar eru mörgum Islendingum að góðu
kunn, en kunnust eru þó ljóð hans, sem fyrst birtust í ljóðabók hans Úr
landsuöri 1939, en sú bók kom aftur út með úrfellingum og viðaukum 1948 og
síðar. Meðal ljóðanna vóru fáeinar þýðingar, og síðar birtust eftir Jón tvö lítil
söfn ljóðaþýðinga, Tuttugu erlend kvtebi og einu betur 1962 og Kver meö
útlendum kvxöum 1976.
Ljóð Jóns Helgasonar um land og þjóð, um lífið, dauðann og ástina, urðu ótal
lesendum kær á skömmum tíma, og þau hafa haldið vinsældum sínum. Ég hef
grun um að fleira fólk hafi lært kvæði Jóns, og kunni enn, heldur en kvæði
nokkurs annars skálds sem síðar hefur ort. Ljóð Jóns eru ort í samræmi við
gamla íslenska kveðskaparhefð, sem var að byrja að láta undan síga þegar
kvæðin birtust, en þau vóru ferskur skáldskapur, fullur heitrar hugsunar og
orðkynngi, og þau sýndu og sýna enn að hortittir og efnislítil mælgi eru ekki
óhjákvæmilegir fylgifiskar hefðbundins kveðskapar.
Það var hlutskipti Jóns Helgasonar að ala aldur sinn í hartnær sjö tugi ára
fjarri heimalandi sínu, en í íslensku umhverfi þó, á íslensku heimili, í íslenskri
nýlendu og við þrotlaust starf við að ávaxta íslenskan menningararf.
12