Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Page 105

Godgá Hjalta Skeggjasonar
höfundur hefði naumast valið orðið goþ í þessu sambandi, ef þetta hefði
ekki verið almennt tungutak fólks á þessum tíma. — A það má svo benda til
gamans, að í tveimur tungumálum, skyldum íslensku, hefur stutt o varð-
veist, í ensku god, í þýsku Gott.
Um það er heldur ekki að villast, að sá guð sem höfundurinn er að tala
um, er guð kristinna manna. Ohugsandi er að lærður maður á 12. öld — en
lærður maður á þeim tíma var eiginlega sama sem prestlærður — hefði
komist svo að orði, að sú kona sem göfgaði, þ.e. tignaði, heiðin goð væri
sjálf góð. Það hefði fremur verið kallað fordæðuskapur, sem þá varðaði við
lög.
Eins og áður segir má telja nær fullvíst, að stafsetning og framburður
höfundar málfræðiritgerðarinnar hafi einnig verið stafsetning og framburð-
ur Ara fróða. Og það sem mest er um vert: Engin rök eru sjáanleg gegn því,
að þegar Hjalti Skeggjason segir: „Vil ek eigi goþ geyja“, þá hafi hann verið
að segja sem kristinn maður: Ég vil ekki lasta guð, ég met Freyju sem tík.
Og hafi þá Freyja verið í huga hans tákn fyrir öll hin heiðnu goð.
Með rökstuðningi fyrir þeirri tilgátu, sem ég hef hér sett fram, tel ég mig
ekki hafa sannað neitt af eða á. Það er bágt að sanna hvað í hug manns býr,
ef orð hans þykja orka tvímælis, ekki síst þegar orðin eru aðeins skrifaðir
bókstafir löngu liðinna manna.
Varðveitt handrit koma okkur að litlu gagni í þessu efni því að eins og
áður er sagt er í handritum frá 13. öld óhikað notuð ritmyndin goþ um guð
kristinna manna í kirkjulegum textum. Einnig má sjá guð í merkingunni
heiðin goð og þá oftast í hvk. flt. Þannig er t.d. í stafréttri útgáfu á Snorra-
Eddu í Ormsbók, útg. Finnur Jónsson o.fl. Khöfn 1924. Þetta kemur einnig
fyrir í Ólafs sögu helga í Heimskringlu, í þeim útgáfum sem ég hef séð.
(Kannski var þetta ritháttur Snorra sjálfs?)
En þótt engar sannanir hafi hér verið lagðar á borðið, tel ég mig hafa leitt
rök að því, að tilgáta mín eigi rétt á sér eigi síður en aðrar, sem komið hafa
fram. Samkvæmt henni væri kviðlingurinn þannig, ritaður að nútíma hætti:
Eg vil ekki guð geyja,
grey þykir mér Freyja.
Þá er ekkert misræmi milli vísuorðanna tveggja. Þau þarfnast engra
skýringa og valda engum heilabrotum.
95