Tímarit Máls og menningar - 01.11.1987, Blaðsíða 13

Byltingin, bókmenntirnar og sósíalrealisminn
drukkins bóhems, gæti orðið hættulegt fordæmi á erfiðum tímum. Og
hann reyndi að særa burt frá lesendum sínum uppgjafarhneigðir í háðslegu
kvæði sem lýkur á þeirri staðhæfingu að:
í þessum heimi er ekki erfitt að drepast
miklu erfiðara er að skapa líf.
Fimm árum síðar skaut Majakovskí sig.
Majakovskí átti sér allt aðra fortíð en Blok og Jesenín, hann varð
snemma föðurlaus, fjölskyldan bjó í Moskvu við heldur kröpp kjör, dreng-
urinn slóst snemma í för með þeim armi sósíaldemókrata sem var farið að
kalla bolsévika — og komst meira að segja í fangelsi fyrir hjálpsemi sína við
þá byltingarseggi. Majakovskí komst líka kornungur í tæri við unga mynd-
listarnema og skáld í uppreisnarhug sem komu sér saman um að ýta úr vör
rússneska fúturismanum, og varð brátt einn helsti forsprakki þeirra.
Fútúristar sögðust vilja skapa nýja list í takt við tímann. Þeir afskrifuðu
með mikilli fyrirlitningu eldri skáldskap, málfar hans, táknsæi og myndefni
— Púshkín og Tolstoj vildu þeir kasta fyrir borð á hraðskreiðu dampskipi
sinna tíma. Þeir hræktu líka á borgaralegar dyggðir, stefnuskrá þeirra hét
„Smekk almennings gefið á kjaftinn“, nafnið eitt segir sína sögu. Þeir hófu
til vegs í ljóðum borgina og undur tækninnar, hið grófa tungutak götunnar,
fréttir, auglýsingar og margt fleira þesslegt hlaut þann þegnrétt í ljóðakver-
um sem áður bar næturgala, trjágöngum og sólsetri. Sjálfshafning á kostnað
náttúrunnar og sögunnar var einn þáttur þess frelsis sem fútúristar tóku sér
— í kvæðinu „Ský í buxum“ ( 1915) treður Majakovskí sólinni í auga sér
sem einglyrni og teymir Napóleón á eftir sér eins og hvert annað hund-
kvikindi. Annar þáttur frelsisins var að reyna sem mest á þolrif rússneskrar
tungu, meðal annars með glæfralegri orðasmíð — þess voru og dæmi að
fútúristar ortu heil kvæði sem lifðu eða dóu á hljómi sínum einum saman,
marktæk orð var þar ekki að finna. Krútsjonikh kvað til dæmis á þessa leið:
Bír búl shíl úbeshkúr vi so bu r 1 es.
Mörgum þótti lítil alvara í framgöngu fútúrista, hún væri fyrst og fremst
bóhemskur leikur að því að ganga fram af góðborgurunum. En kannski
hafði Vladimír Majakovskí nokkra sérstöðu meðal þeirra, á bak við ærslin
og mannalætin í kvæðum hans mátti greina ósvikinn sársauka, ástríðu —
og vilja til að þjóna málstað. I „Ský í buxum“ segir hann um þá byltingu
sem hann telur vera í vændum ( þýðing Geirs Kristjánssonar): þegar henn-
ar dagur kemur
403