Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Síða 27

SKÁLDSAGA SKIPTIR UM RÍKISFANG
hefur orðið til þess að staða enska textans, það hvort hann er þýðing,
sjálfsþýðing höfundarins eða frumsamin skáldsaga á ensku, virðist vera
nokkuð á reiki ef marka má viðtökur í Bandaríkjunum og Englandi. Gagn-
rýnendur tala ýmist um að Ólafur skrifi á ensku,11 hann þýði bókina
sjálfur,12 eða að bókin sé þýdd.13
En fleira er gert til að setja bókina inn í engilsaxneskt bókmenntaum-
hverfi. Þýðingin víkur um margt frá því sem strangt til tekið telst bein þýðing,
og víða er frásagnaraðferð og stíl breytt umtalsvert. Nú verður litið á þær
breytingar og um leið spurt hvort breytingarnar þjóni þeim tilgangi að gera
bókina að bandarískri skáldsögu, og ef svo er hvaða hugmyndir um banda-
rískt bókmenntakerfi birtist í þessum breytingum.
í átt að harðsoðnum stíl
Breytingar á stíl eru það sem fyrst vekur eftirtekt við samanburð Absolution
og Fyrirgefningar syndanna. Kannski má segja að fyrirboði um ólíkan stíl
bókanna felist bæði í umgjörð þeirra og titlum. Kápa Fyrirgefningar synd-
anna er í björtum litum og hlýjum. Framan á kápu er prentað málverk effir
Gunnar Gunnarsson yngri sem sýnir rómantíska stemmningu: elskendur
undir tré í litskrúðugu landslagi. Bandaríska kápan er mun kuldalegri,
grunnliturinn er fölblár og á henni er svarthvít og mjög óskýr mynd af manni
eða skugga í fjarska. Á titlunum er einnig smávægilegur munur. Sá enski er
helmingi styttri, aðeins eitt nafnorð án greinis í stað tveggja á íslenskunni
þar sem annað er með greini. Titillinn á ensku verður þannig knappari og
nokkuð óræðari en á íslensku, auk þess sem vísunin til kirkjulegrar orðræðu
verður beinskeyttari þar sem aflausn kemur í stað fyrirgefningar synda.
Á íslensku skrifar Ólafur Jóhann nokkuð hefðbundinn og næstum því
gamaldags stíl. Setningabygging er hefðbundin, orðanotkun bókmálsleg og
oft bregður fyrir orðum sem ekki eru hluti af hversdagsorðaforða, orðum
eins og „bljúg“, „mara“ (í merkingunni ,,martröð“), „óst“ og „úrúi“. í stíl
Ólafs á íslensku bregður líka fyrir ljóðrænum tóni, hann notar myndmál
töluvert, mest viðlíkingar, en persónugervingar og myndhverfmgar koma
einnig fyrir. Þessu myndmáli fylgir huglægni sögumannsins, Péturs Péturs-
sonar, og tilhneiging hans til að velta upphátt fyrir sér lífinu, dauðanum og
tilverunni.
Stíllinn á Absolution er ólíkur þessu. Hann er hraður; efnisgreinar og
málsgreinar stuttar, og töluvert minna ber á myndmáli og huglægum vanga-
veltum en í íslenska textanum. Orðanotkun er öll hefðbundin og sérviskulegt
orðalag, líkt því sem bregður fyrir í íslenskunni, er sjaldséð. Munurinn á stíl
sagnanna tveggja er því ekki síst sá að enska gerðin, eða sú bandaríska, er
TMM 1997:2
25