Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Page 13

Örnólfur Thorsson
Jakob Benediktsson
20. júlí 1907-23. janúar 1999
Kveðja við minningarathöfn í Fossvogskirkju 1. febrúar 1999
Með Jakobi Benediktssyni, sem við kveðjum hér í dag, er genginn hinn síð-
asti þeirra miklu endurreisnarmanna eða húmanista sem settu lit og lögun á
íslensk fræði á fyrri hluta þessarar aldar og lengi fram á hinn síðari, þeirra
fjölhæfu brautryðjenda sem hófu rannsóknir íslenskra manna á miðalda-
bókmenntum okkar til vegs um víða veröld. Jakob trúði á gildi íslenskrar
menningar að fornu og nýju, sköpunarmátt hennar og brýna nauðsyn þess
að vekja hið besta úr arfi genginna kynslóða til lífs í menningu samtímans. I
fýrirlestri sem hann hélt í Prentarafélaginu árið 1959 kemst hann svo að orði:
„Hverri þjóð er nauðsyn að kunna skil á uppruna sínum og sögu, því sam-
safni erfða sem myndar kjarnann og uppistöðuna í tilvist hennar sem sjálf-
stæðrar menningarheildar. En fyrir þjóðarkríli eins og okkur skiptir
sambandið við fortíðina blátt áfram öllu máli. Þar eru handritin okkur meg-
inatriði. Þann dag sem handritin eru okkur ekki annað en einkennilegir
safngripir sem enginn reynir að skilja eða leita til eins og véfréttar um upp-
runa sinn, - þann dag á íslensk menning skammt eftir ólifað.“
Eítir þessu boðorði vann Jakob, hann helgaði líf sitt því starfi að ljúka upp
leyndarhirslum fortíðar þannig að gagnast mætti lærðum og leikum, skýra
samhengið í menningarsögu íslendinga. En hann var ekki við fortíðarfjölina
eina felldur, heldur virkur þátttakandi í menningarlífi sinnar samtíðar; vök-
ull yfirlesari skálda og fræðimanna, afkastamikill þýðandi bókmenntaverka
á íslensku, samverkamaður Halldórs Laxness og höfuðþýðandi hans á
dönsku, meðritstjóri Tímarits Máls og menningar í tæpa þrjá áratugi og
samferðamaður fýrirtækisins frá því hann flutti aftur heim til íslands árið
1946 til hinstu stundar. Eitt höfuðáhugamál hans, helsta tómstundagamanið
sagði hann, var sígild tónlist. Hann komst á það bragð með vini sínum Gísla
Gestssyni ungur stúdent í Kaupmannahöfn og heim kominn sótti hann alla
tónleika Tónlistarfélagsins og síðar Sinfóníunnar. En hann lét ekki þar við
sitja heldur stofnaði með öðrum Kammermúsíkklúbbinn sem unnið hefur
TMM 1999:1
w ww. m m. ís
3