Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Page 18

ÖRNÓLFUR THORSSON
nefndar um árabil og ritaði fjölmargar greinar um sögu orðaforðans, málfar
og málstefnu.
Meðal viðameiri verkefna Jakobs á þessum árum var að ritstýra í félagi við
aðra fræðimenn stórri menningarsögulegri orðabók um norrænar miðaldir.
Þetta verk, Kulturhistorisk leksikon for nordisk middelalder, kom út í 22
stórum bindum á árunum 1956-78 og í það skrifaði Jakob um 300 greinar.
Af öðrum viðfangsefnum Jakobs á þessum árum má nefna undirstöðuút-
gáfu á Landnámu og íslendingabók sem hann vann fyrir Fornritafélagið og
út kom 1968.
Ég kynntist Jakobi fyrst þegar ég var ráðinn sumarmaður að Orðabókinni
1975. Mér þótti þetta merkilegur vinnustaður. Andrúmsloftið var frjálslegt,
stöðugur straumur af innlendum og erlendum fræðimönnum sem áttu
flestir erindi við Jakob, kaffitímar stundum langir en alltaf skemmtilegir,
húsbóndinn hrókur alls fagnaðar, óþrjótandi uppspretta af sögum og kunni
svör við öllum spurningum. Ég vann aftur tvö sumur undir mildri og
menntandi stjórn Jakobs þegar hann ritstýrði Hugtökum og heitum í bók-
menntafræði fyrir Bókmenntafræðistofnun Háskóla íslands. Hann skrifaði
raunar sjálfur langflestar greinar í þá bók og sýndi þar enn yfírburða-
þelckingu sína og einstaka hæfíleika til að greina kjarna frá hismi og gera svo
grein fyrir flóknum fræðum að allir skildu án þess að slaka á kröfum. Á þess-
um vinnustöðum tveimur komst maður í tæri við meistara Jakob, lærdóms-
manninn sem aldrei féll verk úr hendi en hafði þó endalausan tíma til að
leggja öðrum lið við þeirra fræðistörf, styðja nemendur við ritgerðarsmíð,
eða bara spjalla um heima og geima við gesti.
Jakob var heiðursdoktor frá fimm háskólum og tvö afmælisrit hafa komið
út honum til heiðurs; hið fyrra með sjötíu ritgerðum eftir jafnmarga fræði-
menn á sjötugsafmæli hans, hið seinna tíu árum síðar með ritgerðum eftir
hann sjálfan og ítarlegri skrá 580 ritverka hans, stórra og smárra. Þessa skrá
hélt hann áfram að lengja framundir hið síðasta, að sjónin hafði daprast svo
að hann átti erfitt um lestur og höndin orðin óstyrk. Jakob var með hléum
stundakennari við Háskóla íslands, einkum í latínu, og alla tíð óþreytandi
við menntun samferðamanna sinna: ötull og vinsæll fyrirlesari, jákvæður og
gagnrýninn yfirlesari á verk annarra fræðimanna, hann sat í fjölmörgum
dómnefndum og átti margvísleg samskipti við fræðimenn um heim allan.
Spyrja Jakob. Þessa lausn á margvíslegum vanda þekkjum við mörg sem
hér kveðjum hann. Jakob vissi allt. Hann var óþreytandi við að fræða og
miðla af sinni víðtæku þelckingu, við fráfall hans opnast skarð sem ég held að
aldrei verði fyllt af einum manni. Fyrir nolckru var Frank Ponzi listfræðingur
að vinna að grein sem hann birti í Lesbók Morgunblaðsins 19. desember síð-
astliðinn um gamla íslenska vatnslitamynd af Napóleon keisara hinum
8
www.mm.is
TMM 1999:1