Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Side 25

JUAN GOYTISOLO OG HEIÐUR SKÁLDSÖGUNNAR
fundar og sofnar við hliðina á líkama hins elskaða. Og auðvitað dramatísk
saga í dimmri nóttinni, á flótta með prettum úr kyrrðinni innanhúss, dulbú-
in, í skjóli myrkursins: drama þagnarinnar, skuggans og hinnar brennandi
þrár...
„Undirsagan," í skilningi Unamuno, kemur smám saman í ljós, en ein-
ungis vegna þeirrar staðreyndar um þá tegund skrifa sem brjóta á raunsæis-
kerfinu, að eftir að hafa lofað „gagnsæi“ bera þau fram „leyndardóm" vegna
þess að þau gefa sífellt til kynna að það sem einungis er læsilegt í textanum sé
sjáanlegt í raunveruleikanum. „Niðurrif jafngildiskerfisins, óslitin útvíkkun
hugtakalegrar merkingar“ er það sem höfundurinn fæst við í þessu verki og
með því auðgar hann óendanlega texta Juans de la Cruz, súfí-skáldanna ar-
abísku og texta Goytisolos sjálfs. Á sama hátt og sá Elskaði og sú Elskaða sam-
einast, sameinast Textinn Textanum. Og á sama hátt og hin Elskaða hverfist í
hinn Elskaða, hverfist Textinn í annan Texta.
Hin fagra og hrífandi úrvinnsla Goytisolos á einum af höfuðtextum bók-
mennta spænskrar tungu er ekki einungis virðingarvottur: hún er nauðsyn
og fyrir því liggja þrjár ástæður: söguleg, kynferðisleg og siðferðileg.
Sögulega sameinar hún það sem tíminn og fordómarnir aðskilja: ljóðlist
San Juans, hina persnesku fyrirrennara hans og okkar eigið nútímatungu-
mál.
Kynferðislega gerir hún kraftaverk þar sem hún snýst gegn aðskilnaði lík-
amanna með sameiningu þeirra í textanum (Ijóði, skáldsögu). Það er vissu-
lega ekkert nýtt: Don Kíkóti og Dúlsínea, Rómeó og Júlía, eða Cathy og
Heathcliff ná einungis að yfirstíga aðskilnað sinn í bókmenntatextanum, sig-
urvegaranum yfir dauðanum, eina hugsanlega sigri erótíkurinnar.
Og frá siðferðilegu sjónarmiði er Hinn einmana fugl texti sem fer yfir for-
boðin mörk, texti sem brýtur og guðlastar. En guðlast hans er af þeim toga
sem fmna má hjá Pelagio þegar hann ritar gegn Ágústínusi: náðin krefst ekki
annars milliliðar en orðsins og líkamans sem ber það fram; hún er öllum að-
gengileg og veltur ekki á undirgefni okkar við trúarlegt eða pólitískt stigveldi.
Ég þóttist finna í textanum fýrirboða ekki ósvipaðan þeim sem maður sér
gjarnan hjá Henry James. „Atburðurinn sem hann nefnir hefur enn ekki átt
sér stað,“ skrifar Goytisolo. Skyldi þessi atburður vera óvænt uppþot? Og
skyldi þetta uppþot vera uppreisn sem beint er samtímis gegn hinu helga og
hinu erótíska, sem sverst í bræðralag í skáldskapnum? Og er kostur á betri fé-
lagsskap en Juan de la Cruz, súfí-skáldunum og hinum spænska rithöfundi?
Höfundarverk Juans Goytisolo er framúrskarandi innlegg kastiljanskrar
tungu í hina stöðugu frásagnarbyltingu samtímans. Undir áreiti tíma-
ruglings, föðurlandsástar, rústa raunsæisins, staðreyndafjarsýni, hirðuleysis
léttleikans og skemmtunarinnar, hryðjuverkastarfsemi kynþáttahaturs og
TMM 1999:1
www.mm.is
15