Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Blaðsíða 101

ÞRÁIN ER í TREGANUM BUNDIN
Það er engu líkara en Jónas hafi hugboð um að hann fái ekki að njóta sín og
að dauðinn sé ekki langt undan. Þessi afstaða er sannarlega mótuð af
nýrómantískri stefnu en þó kemur hún hvergi sannar fram en hjá þeim
skáldum sem í blóma lífsins skynjuðu að feigðin var raunveruleg hindrun og
draumur um fjarlægar strendur aðeins tál. Þeirra „sterka þrá fær ekkert, ekk-
ert svar.“19 Ljóð Jónasar lýsa óslökkvandi lífsþorsta og þó lífið ætti ekkert
svar við hans sterku þrá og hyrfi ff á honum svo alltof fljótt verður ekki betur
séð en hann hafi verið haldinn sama æðruleysi gagnvart örlögum sínum og
þau hin. Og síðustu orð hans: „Sjáðu vorsólina.. ,“20 undirstrika þá bjartsýni
sem er aðall hetjulegrar afstöðu þeirra frammi fýrir töpum lífsins. Þau lýsa
eigin hryggð sannri og ómengaðri af kröfum og tísku. Tilfmningatjáning
þeirra er laus við alla væmni því þau segja frá því einu sem þau hafa sjálf
fundið og reynt og vilja segja frá því eins sönnu og þau framast geta. Þau bera
harm sinn í hljóði og þó ljóðið sé vettvangur fyrir tilfinningarnar verður
sorgin fremur grunntónninn sem sannast skín í ljóðum þeirra. Ljóðmálið er
þeim ekki einungis vettvangur tilfmningalegrar útrásar heldur huggun og
þar verður hið óorta ljóð jafnvel til svölunar:
Hið óorta ljóð í öskustó
eg ól og ei meta kunni.
Nú ber það mig út í anganskóg,
þegar allt er hrunið að grunni.21
Skáldin sem dóu ung tjá af næmri skynjun persónulega reynslu sem líf þeirra
sem óx í skugga dauðans ól og þroskaði. Það er ekkert óeðlilegt að slíkur
veruleiki hafi eflt þrána eftir fegurðinni sem var reyndar víðs fjarri og þau
eygðu aðeins handan hafsins á ströndum ódáinslanda. Þrátt fyrir vitneskj-
una um bitur örlög vitna kvæði þeirra miklu frekar um hetjulega afstöðu en
lífsþreytu. Draumar um fegurðarlandið var þeim fyrst og fremst huggun og
fóstruðu von þeirra þó hún virtist stundum byggð á hæpnum forsendum en
vegna hennar létu þau ekki bugast. Aftur og aftur knýr vissan urn bráð enda-
lok þau til að leiða saman síðustu vonina og síðustu gleðina þó örlögin hafi
lagt „ís yfir sundin“. Mörg ljóða þeirra eru því að „sínum hætti andlátskvæði
einsog mörg fegurstu kvæði túngunnar, ort í það mund er höfundur kveður
líf sitt, helgað þeirri stundu þegar ekki er frammundan nema skuggsjá lið-
innar ævi manns spegluð í andartaki hans hinstu.“22
Brostnar vonir
Vonir orgelleikarans efnilega brustu en skáldkonan frá Hömrum fann
draumum sínum nýjan farveg í ljóðlistinni. Hún veit að hún hefur glatað
TMM 1999:1
www.mm.is
91