Tímarit Máls og menningar - 01.03.1999, Page 136

GUYSCARPETTA
frönsku og ég skil ekki hvers vegna frönskumælandi þjóðir þrjóskast gegn
því að setja þau inn á námsskrár: Saga lífs minseftir Feneyjabúann Casanova
og Handrit semfannst í Saragossa eftir Pólverjann Jan Potocki). Þetta er það
Frakkland sem við getum réttilega talið okkur tilheyra: ekki það Frakkland
sem er lokað, djúprætt, tengt landinu, snilld staðarins, heldur það Frakkland
sem er opið, létt og býður fólki að vera hamingjusamt, það er að segja að vera
heimsborgarar.
Það veit Guð að ég hef alla tíð haft andúð á hvers konar frumstæðu hatri á
Bandaríkjamönnum. Það hefur oft hent mig að finnast ég eiga algerlega
heima í borg eins og New York, njóta hrynjandinnar þar, kraftsins, birtunnar.
Þó kemur að því eftir fárra vikna dvöl á meginlandi Norður-Ameríku að ég
þrái aft ur það „franska" í mér (innsta kjarnann í lífsháttum mínum, hugsun,
skynjun). Og það leiðir mig við nánari umhugsun að eftirfarandi niður-
stöðu: sú 18. öld sem ég er bundinn svo nánum tilfmningaböndum (og án
hennar væri ég ekki sá sem ég er) hefur alla tíð veriðframandi þeirri menn-
ingu sem hefur þróast handan Atlantsála - og þar af leiðandi hefur það kveikt
margs konar misskilning og ólík sjónarmið sem er nánast ómögulegt að
sætta. Og þetta er fráleitt spurning um tungumál: ég hef til dæmis oft lent í
því að hlusta á sjálfan mig segja í Montréal að bókmenntir í Québec séu ekki
„grein“ innan franskra bókmennta, heldur sjálfstætt „tré“, rótarskot sem
hefði á vissum tímapunkti skilið sig frá og vaxið sjálfstætt; ég get sannarlega
tekið undir það - en með því skilyrði (sem frönskumælandi Kanadamenn
gera sjaldan) að menn útskýri nánar mörkin milli okkar. Það er nefnilega svo
að allt bendir til þess að þau liggi í gerólíkum skilningi okkará 18. öldinni (og
þar af leiðandi er hugsunarháttur okkar auðvitað gerólíkur). Með öðrum
orðurn: 18. öldin í Norður-Ameríku einkenndist óneitanlega af þunga trúar-
bragða, og hreintrúarmönnum sem enn hafa mikil áhrif en í Frakklandi var
18. öldin var hins vegar einstakt tímabil þar sem upplýsingin og fríhyggjan
fléttuðust saman.
Hvað gerist í Frakklandi á 18. öld og kveikir þrá fólks um alla Evrópu, en á
greinilega svona erfitt með að komast vestur yfir Atlantshaf? Það er ekki ein-
ungis dýrkun nautnahyggjunnar eða menningarþróun sem þokar burt trú-
arlegum siðapredikanum, heldur einkum nokkuð (sem fýrirfinnst varla
annars staðar) sem tengir erótíkina við glæsileika, skerpu, listina að lifa, til-
fmningu fyrir leik. Sem þýðir það að sá sem hefur ekki áttað sig á þessu atriði
(og auðvitað þarf fólk ekki að vera af frönsku „bergi brotið" til að gera það,
nóg er af dæmunum, allt frá Casanova til Kundera) er, hvað erótíkina varðar,
dæmdur til að sveiflast án afláts rnilli kláms og tepruskapar; milli hreinna
dýrslegra hvata (sem gjarnan birtist í ómerkilegustu myndum) og ljóð-
126
www.mm.is
TMM 1999:1