Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Síða 89

LEIKHÚSIÐ OG LÍFIÐ
ára starf. Hann starfaði mikið við kvikmyndaleik eftir þetta en leikhúsið
hafði samt sem áður alltaf yfirhöndina þegar hann leitaði nýrra leiða í list-
sköpun. Meðfram starfi sínu í kvikmyndum skrifaði hann mikið um leikhús
og leitaði fjármagns til þess að koma af stað öðru leikhúsverkefni. Það gekk
erfiðlega en árið 1935 var verk hans Les Cencis sett upp í nafni Grimmdar-
leikhússins (Théátre de la Cruauté). Verkið er merkileg samsetning aðaltexta
og aukatexta þar sem hugmyndir Artauds um leiksýningu koma vel fr am og í
því má sjá grunninn að kenningum hans um „Leikhúsið og pláguna,"
„Grimmdarleikhúsið“ og „Leikhúsið og tvífara þess“ Verkið einkennist af
miklum andstæðum á sviðinu. Þar skiptast á líkamlegt ofbeldi með miklum
hávaða annars vegar og alger þögn og myrkur hins vegar. Taktur og tónlist
skipa stóran sess og þess vegna er erfitt að sjá hvenær hið talaða mál hefur
raunverulega merkingu og hvenær það sem gerist á sviðinu breytir merk-
ingu þess. Les Cencis gekk illa og starfi Artauds í leikhúsi lauk árið 1936. Eftir
það hlutu þessar merku kenningar hans sem sneru mest að firamkvæmd
leiksýningar þau kaldhæðnu örlög að verða að texta í bókum í stað þess að
glæðast lífi uppi á sviðinu.
Artaud og leiklistin
Lífið er eitt af lykilhugtökunum í öllum kenningum Artauds. Hann byrjaði
ungur að nota það yfir einhverja tilfinningu, kennd eða tilgang sem hann gat
ekki almennilega höndlað. Það fær stöðu yfirskilvitlegs táknmiðs í skrifum
hans, stöðu einhverskonar heilagleika sem ekki er hægt að fjalla um með orð-
um. Hann segir samfélagið einnig hafa glatað þessari tilfinningu, líkt og
hann sjálfur og að það sé þess stærsta mein. Smátt og smátt þróast kenningar
hans frá því að vilja einungis bylta hefðum leikhússins yfir í það að gefa því
verulegt samfélagslegt vægi. Það á að lækna þetta mein og vera leið til þess að
nálgast hluti handan tungumálsins:
Leikhúsið
er ástandið
staðurinn
punkturinn
sem við getum notað til þess að ná utan um sjálfsforræði mannsins og
með því getum við læknað lífið og stjórnað því.. .*’
í þessum orðum úr „Leikarinn gerður afhuga“ kjarnast þessi hugsun hans. í
leikhúsinu á að tengja saman líf og list en til þess þarf nýja siði sem snúa að
öllum þáttum leikhússins: leikskáldi og texta, leikstjóra, leikara, leikmunum,
búningum og notkun brúða, lýsingu, áhrifshljóðum og sviðsskipan í leik-
TMM 1999:3
www.mm.is
87