Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Blaðsíða 63

Leiðir Guðjón síðan orð sín að breytingum á Bessastaðastofu, hún sé
svo mikið endurnýjuð, að lítið muni þar óbreytt nema múrveggirnir.
Kveðst hann ekki hafa verið kallaður til ráða um endurreisn þar á
staðnum í upphafi, en er kom að endurnýjun kirkjunnar, sem honum var
falin, kveður hann hafa orðið að viðhafa sömu aðferð og við stofuna
gömlu, nota það sem gott var í byggingunni en bæta um allt „sem var úr
sér gengið eða ósmekklegt.“
Lýsir Guðjón svo hve hraklega kirkjan hafi gengið úr sér á 19. öld,
enda margt verið gert af vanefnum, þak hafi lekið og gólf fúnað jafnt og
loftbitar, og þar á ofan hafi Grímur Thomsen látið rífa amtmannsstúkuna
úr kirkjunni og gera úr henni lystihús úti á túni. Skúli Thoroddsen hafi
þó látið gera mikið við kirkjuna, meðal annars sett í hana nýja bekki í
stað þeirra mjóu, sem tæplega var sitjandi í.
Síðan lýsir húsameistari kirkjunni hið innra og kemur þar berlega fram
lítil tilfinning hans sjálfs fyrir henni sem menningarminjum. Kveður
hann trégrindur hafa verið fyrir framan kórinn með kórónu og fanga-
marki Kristjáns konungs VII., „sem réði ríkjum að nafni til, er byrjað var
á kirkjusmíðinni.Var þvergirðing þessi ólistræn að allri gerð svo af bar.“
Amtmannsstúkan hafi verið upphækkuð, „því að heldra fólk átti ekki í
kirkjunni samleið með venjulegu fólki í söfnuðinum. Prédikunarstóll og
altaristafla voru komin sitt úr hvorri áttinni og í engu samræmi við svip
kirkjunnar.“ Lýsir húsameistari hinni gömlu innansmíð kirkjunnar og
ýmsum föstum gripum sem næsta lítilfjörlegum og harla ómerkilegum
hlutum. Kveður hann ástand kirkjunnar hafa verið afar bágt, ekki sízt er
kom fram undir miðja 19. öld. Þá hafi verið múrað í hliðardyr, trjáviður
úr lofti og turni kirkjunnar hafði verið tekinn og höggvinn í eldinn og
margar biblíumyndir í útskornum umgerðum hafi þá verið teknar og
fluttar burtu. „Fundust sumar þeirra síðar á ýmsum stöðum, til lítillar
ánægju fyrir sóknarprestinn í Görðum.“
Fylgir svo lýsing húsameistara á kirkjuhúsinu sjálfu, eins og það var að
mati hans er viðgerð sú hófst er þá stóð yfir, og er hún öll hin hraklegasta.
Skeytir hann þar inn í, að við nýlega viðgerð Bessastaðastofu, er Gunn-
laugur Halldórsson stóð fyrir, hafi allt verið numið þar á brott er minnti á
þá þjóðfrægu menn 19. aldar sem þar dvöldust í skóla eða bjuggu þá á
Bessastöðum, og telur það augljóslega hina mestu hneisu.
Síðan ber húsameistari saman þá Pál Stígsson höfuðsmann og Magnús
Gíslason amtmann, þetta vegna umræðu um legsteina þeirra, og telur
augljóslega að minning hins síðarnefnda ætti að hljóta hærri sess með
þjóðinni en hins.Væri reyndar hægur vandi, segir hann, ef síðar yrðu hér
62 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS