Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Síða 75

Hið síðasta, sem um þessa aðgerð sést í blöðunum, er grein í Bæjarpósti
Þjóðviljans 20. nóvember, þar sem vitnað er í 2. kap. Jakobsbréfs um að
menn láti ekki trúna á Krist fara í manngreinarálit.Virðist ljóst að ein-
hverjir vildu nýta atburð þennan til nokkurs pólitísks agnúa.
Það má að lokum segja um Bessastaðakirkju fyrir og eftir breytingu,
að fyrir breytingu þótti kirkjan hafa verið afar fallegt hús hið innra, „fín-
asta barokhús á Íslandi,“ hefur Hörður Ágústsson sagt. Altari var stórt,
með spjaldahurð og spjöldum beggja vegna við, og umhverfis altarispallinn
voru útsagaðar grátur. Altaristaflan var mynd af Jesú í Getsemane, með
burst yfir og áletrun undir.Til beggja handa héngu vængir af gamalli altaris-
töflu með guðspjallamannamyndum, en sú tafla er víst löngu glötuð.5
Kórskil voru með útsöguðum grindum, pílárum, og kórdyr með súlum
til beggja hliða. Ofan á þeim voru gylltir hnettir, en á sjálfum boganum
yfir var gegnsagaður nafndráttur konungsins, Kristjáns VII., og kóróna
yfir. Á móti prédikunarstóli var upphækkaður söngpallur með orgeli, þar
hafði fyrr verið afþiljuð stúka amtmannsfólks, sú sem Guðjón Samúels-
son segir Grím Thomsen hafa látið færa úr kirkjunni og út á tún. Prédik-
unarstóll var sexhyrndur og stóð á fæti, botn stólsins var kúptur, á spjöldin
voru málaðar myndir Krists og guðspjallamannanna en himinn var yfir
honum, festur á grindur sem stóðu frá gólfi til lofts. Bekkir voru með lóð-
réttum bríkum og bakslár gengu að vegg. Þeir voru eikarmálaðir eins og
altari og milligerð voru síðast. Kirkjugólfið milli bekkjaraðanna, gangurinn,
var lagt símunstruðum múrsteini. Sumu af þessu er fyrr lýst. Kirkjuhurðir
munu hafa verið vængjahurðir með spjöldum, bogadregnar að ofan.
Við breytingarnar, sem fjallað var hér um, var sett eikargólf í kirkjuna
og eikarbekkir, prédikunarstóllinn var einnig nýsmíðaður úr eik, altari og
grátur ný en kórskil engin sett að nýju, engin altaristafla var heldur fyrst
eftir breytinguna, en í staðinn kom útskorinn róðukross.
Þannig hefur Bessastaðakirkja verið í megindráttum síðan. Hefur þessi
„aðgerð“ þó víða mælzt illa fyrir, og oft er haft á orði að koma bæri
kirkjunni í hið fyrra og veglega horf, eða sem næst því, og nota þá hinn
gamla innanbúnað eftir því sem til er. Má sjá af myndum fegurð og sér-
kenni kirkjunnar hið innra áður en „voru gerðar býsna harkalegar við-
gerðir og breytingar á kirkjunni, og var það verk Guðjóns Samúelssonar
arkitekts.Við þetta missti kirkjan mikið af sínum gamla svip innanhúss.
Til dæmis er gamla fallega múrsteinagólfið horfið (sést þó enn í turnin-
um og forkirkjunni). Og gömlu legsteinarnir, m. a. steinn Magnúsar Gísla-
sonar, hafa verið færðir af sínum fyrri stöðum í kirkjunni“ (Helge Finsen
arkitekt í bókinni Gömlu steinhúsin á Íslandi, þýdd af Kristjáni Eldjárn).
74 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS