Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Blaðsíða 85
gjóskulögum og rekja þau síðan út frá garðinum þar sem hægt var að
búast við að þeim hefði verið raskað vegna jarðvinnslu. Markað var fyrir
skurði, 3,80x0,90 m, og torfinu flett ofan af. Jarðvegurinn er einsleitur
grófur fokjarðvegur, mjög grunnur, dýpstur tæplega 1,5 m. Teiknað var
snið að sunnan og vestan.
Gjóskulög voru ekki sjáanleg í sniðunum og er því tímasetning jarð-
laga óviss. Austast í langsniðinu eru ummerki um rásir eða niðurgröft í
dökkbrúnt moldarlag sem er næstneðst í sniðunum, lagi 5. Þessar rásir
kunna að vera leifar jarðrasks vegna ræktunar, þó að ekki sé hægt að full-
yrða um það að svo stöddu.
Hólavellir í Gerðahreppi
Fornleifa þeirra á norðanverðum Garðskaga, sem taldar eru leifar fornra
akra, er fyrst getið í sóknarlýsingum Útskálaprestakalls 1839 eftir séra
Sigurð B. Sívertsen.17 Tæpum áratug síðar, eða 1847, ferðaðist séra
Magnús Grímsson um Garðskaga og lýsti staðháttum svo:
Skaga (eða Garðsskaga) kalla menn odda þann enn þríhyrnda, er
lengst gengur fram í sjó í Garðinum og snýr til útnorðurs. [...]Á
Skaganum hafa í fyrndinni verið girðingar eigi alllitlar, og hafa
þær skipt honum í marga ferhyrnda reiti, suma aflanga, suma jafna
á alla vegu. Allir þessir garðar eru nú fallnir, en þó sér enn vel til
þeirra. [...]Er það auðsjáanlegt, að hér hafa verið tómir akrar, og er
það mikið svæði, sem þeir hafa náð yfir, því sjórinn hefur án efa
brotið töluvert af því. [...]Fyrir ofan Skagann hefur legið garður
einn mikill, sem enn er kallaður Skagagarður, frá túngarðinum á
Útskálum beint yfir í túngarðinn á Kirkjubóli. Rústirnar af garði
þessum, sem nú eru að mestu grasigrónar og líta út eins og ávalur
hryggur, eru glöggar nema á stöku stöðum, þar sem mælt er, að
hlið hafi verið á honum.18
Brynjólfur Jónsson ferðaðist um Garðskaga árið 1902 og farast honum
svo orð um það er fyrir augu hans bar:
[...]Akurlönd þessi hafa verið á Skaganum fyrir norðan Útskála.
Sér þar enn votta fyrir að minnsta kosti 18 akurreinum, 4-8 fðm.
breiðum, sem eru aðgreindar með þráðbeinum, jafnhliða görðum,
er norðast liggja yfir um þveran skagann, en þegar sunnar dregur,
84 ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS