Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2004, Blaðsíða 76

Síðar var þó legsteinn Páls Stígssonar færður úr Þjóðminjasafninu og í
kirkjuna á ný, er þar nú framarlega að sunnanverðu múraður í vegg, en
var áður í kórvegg að norðan sem fyrr segir. Krossinn, sem settur var yfir
altari, hefur nú verið færður á norðurvegg í kór og mynd Guðmundar
Thorsteinssonar listmálara, Muggs, Kristur læknar blinda, sem er í eigu
Listasafns Íslands, er komin yfir altarið sem altaristafla. Minningartöflur
um látna forseta eru felldar í kórgafl kirkjunnar og skjaldarmerki forseta er
á norðurvegg. Þjóðminjasafnið hefur lánað til kirkjunnar gömul skírnar-
föt, sem hengd eru á kórveggi til skreytingar, svo og hina gömlu skírnar-
vatnskönnu kirkjunnar, því að í reynd hefur kirkjan þótt tómleg og
kuldaleg eftir „aðgerðina“ fyrir rúmri hálfri öld, og því var reynt að færa
í hana eitthvað til að gera hana ásjálegri og hlýlegri.
Í kirkjunni er nú vandað, nýtt altarisklæði, en ýmsir munir svo sem
stjakar og altarisbúnaður eru margir gamlir og merkilegir, en grátur eru
nú af járngrindum sem í eru einkennistákn guðspjallamannanna. Þeir
gripir, sem Þjóðminjasafnið tók við 1946, eru varðveittir í safninu,
miðhluti altaristöflunnar er að vísu að láni í Dómkirkjunni í Reykjavík
og hangir þar yfir skrúðhússdyrum, en þessi tafla var reyndar í öndverðu í
Dómkirkjunni. Enn síðar voru svo settir myndgluggar í kirkjuna, sem
deila má um, hve vel hæfi í 18. aldar húsi.
Sumarið 1988 komu í ljós á geymslulofti á Bessastöðum eikarmálaðar
bekkjarbríkur og hlutar af bekkjum, víst af því sem Skúli Thoroddsen lét
setja í kirkjuna og var þar fram til 1946.
Menn hafa oft spurt, hvernig þessi hörmulega meðferð á Bessastaðakirkju
hafi getað gerzt. Líklegast eru svörin þau, að á þeim tíma mátu ráðamenn
að vísu ýmsa forngripi nokkurs vegna aldurs og sögu, en hins vegar var
þá og lengi síðan sú hugsun ofarlega að rétt væri að „lagfæra“ og „bæta“
suma forngripi, þannig að þeir gætu sómt sér betur í nútímanum. Ekki
eru önnur svör við því en að húsameistari ríkisins hafi haft algert sjálf-
ræði um viðgerðina og farið að eigin smekk og geðþótta og fengið aðra
til að fallast á það. Gunnlaugur Halldórsson segir, að viðgerð stofunnar
hafi verið í samráði við Svein Björnsson forseta og ríkisstjórn, og mætti
því ætla að svo hefði einnig verið um viðgerð kirkjunnar. En svo virðist
ekki hafa verið nema að takmörkuðu leyti og er þetta því einkennilegra
sem til eru teikningar Guðjóns Samúelssonar af Bessastaðakirkju, gerðar eitt-
hvað fyrir 1920, þar sem hann teiknar kirkjuna nákvæmlega, bæði útlit,
langsnið og grunnflöt, og sýnir hann þar innansmíðina af mestu nákvæmni.
Að vísu mun útlit veggja og þaks á teikningunum að einhverju leyti vera
„VANDALISMINN“ Í BESSASTAÐAKIRKJU 75